Kalidjati 8 en 9 maart 1942
Een nog onbekende foto uit Japanse bron
15
Afbeelding 1. Kalidjati: het huis waar op zondag 8 en maandag 9 maart 1942 de capitulatie-onderhandelingen werden gevoerd.
De foto geeft de situatie weer van mei 1995. Foto: W. Buijze
door W. Buijze
In Moesson van 15 augustus 1992 publi
ceerde J.K. Brocades Zaalberg een arti
kel over foto's gemaakt tijdens de
capitulatie-onderhandelingen te Kalidjati,
op 8 en 9 maart 1942. Zijn artikel betrof
vooral nasporingen rond foto's, die op de
eerste dag zouden zijn gemaakt.
Voormalig secretaris van de Raad van
Indië, mr dr L.F. Jansen, schreef op 22
december 1942 in zijn dagboek dat hij
gedurende de oorlog bijhield, over een
tekening die was gepubliceerd in een op
Java uitgegeven krant. De tekening geeft
het moment weer op 8 maart 1942, dat
de gouverneur-generaal Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer opstaat om
voortijdig de bijeenkomst op het vliegveld
Kalidjati met luitenant-generaal Imamura,
te verlaten. Het knipsel uit de krant
Unabara plakte Jansen in zijn dagboek.
Dit knipsel (zie afbeelding 5 op pagina
16) is opgenomen in dit zeer interessante
dagboek, dat onder de titel In deze halve
gevangenis. Dagboek van mr dr L.F.
Jansen, Batavia/Djakarta 1942-1945 in
1988 bij uitgeverij Van Wijnen is versche
nen.
Op zondag 8 maart 1942 bestond de
Nederlandse delegatie uit: de gouver
neur-generaal, luitenant-generaal Ter
Poorten, generaal-majoor Bakkers, de
heren Idenburg, Kiveron, Hagenaar en de
hardhorende tolk Hulsewé. Over de aan
wezigheid van generaal Pesman bestaat
verschil van mening. Luitenant-kolonel
Mantel, die volgens de schrijver J.C.
Bijkerk aanvankelijk buiten moest staan,
nam pas na het vertrek van de gouver
neur-generaal ook deel aan de bespre
kingen.
Aan Japanse zijde bestond de delegatie
uit luitenant-generaal Imamura, lucht
macht generaal Endo en chefstaf
Okazaki. De tolk is daar Miyoshi, die voor
de oorlog in Indië wel 'paitjes' werd
genoemd in verband met zijn alcoholge
bruik.
De heer Zaalberg meent, dat wat Jansen
een 'tekening' noemt in feite een sterk
geretoucheerde foto is. Hij baseert zijn
oordeel op correspondentie uit 1979 met
Hagenaar (zie het bovengenoemde arti
kel in Moesson). Het zou gaan om de
enige afbeelding van die eerste dag, die
bekend geworden is. J.C. Bijkerk schrijft
in zijn in 1974 bij uitgeverij Wever gepu
bliceerde boek Vaarwel, tot betere tijden!,
dat hij twee jaar lang vergeefs nasporin
gen deed naar het bestaan van een foto
gemaakt op die eerste onderhan
delingsdag. Vijftien jaar later kwam het
boek van Jansen uit met een afbeelding
van het al vermelde knipsel. Tot nu toe
was dat de enige afbeelding van het over
leg op 8 maart, die bekend was.
Van de tweede dag, maandag 9 maart,
zijn al eerder foto's boven water geko
men. De fotografen waren toen geprepa
reerd op de gebeurtenissen. Foto's van
die dag zijn algemeen bekend, sinds
Bijkerk ze in zijn boek publiceerde (zie
afbeeldingen 2, 3 en 4).
Bezoek aan Kalidjati
In die verre dagen woonden wij op de
rand van het dal van de Tjikapoendoeng
in Bandoeng en wij hadden een prachtig
uitzicht op de bergen en vanaf ons platje
zagen wij villa Isola liggen. Na de slag bij
Tjiater, dacht men aanvankelijk daar de
onderhandelingen met de Japanners te
voeren. Maar Imamura koos voor
Kalidjati. Na de capitulatie zag ik de
Japanse stoottroepen langs de Tjihampe-
lasweg, Bandoeng binnentrekken. De
gedachte aan Kalidjati heeft mij sindsdien
nooit meer losgelaten.
