Een inleiding tot het Indonesische theater (deel
III)
door Ron Verburgt
Schouwburg in Weltevreden, Batavia
In 1944, tijdens de Japanse bezetting,
begon een groep jongeren onder leiding
van Usmar Ismail (1921-1971) het
theatergezelschap Maya. Usmar was niet
alleen een toneelschrijver, maar ook
toneel- en filmregisseur. Maya was het
eerste gezelschap dat het theater
beschouwde als een podium om serieus
uitdrukking te geven aan kunst en cultuur
en niet alleen maar als een manier om
aangenaam onderhouden te worden. Het
ontstond vanwege de afschuwelijke
Japanse oorlog.
In het verleden hadden de diverse toneel
gezelschappen voorstellingen gegeven
met acteurs die geen enkele theatererva
ring hadden, die geen idee hadden wat
het moderne theater inhield en die boven
dien een gebrekkige klassieke theaterop
leiding hadden genoten. Zij begonnen
gewoonlijk als amateur. Dit in tegenstel
ling tot Andjar Asmara die professioneel
theaterregisseur was en het gezelschap
Cahaya Timur dat bestond uit professi
onele acteurs. Maya begon ook als ama-
teurgroep, maar is toch enorm belangrijk
geweest voor de theaterbeweging in
Indonesië.
Asrul Sani voegt hieraan toe: 'De mensen
die zich aansloten bij Maya hadden een
betere opleiding genoten dan de mensen
in de oudere gezelschappen. Usmar
Ismail, bijvoorbeeld, had literatuur gestu
deerd. Armijn Pane had Ibsens Een pop
penhuis vertaald met de titel Ratna
(1943). Het stuk was in die tijd best
belangrijk voor ons omdat het ging over
vrouwenemancipatie, geplaatst tegen een
realistische achtergrond. De mensen bij
Maya beschouwden het theater meer als
een vorm van kunst dan als een vorm
van vermaak. De groep was essentieel
voor de ontwikkeling van het moderne
Indonesische theater. In de jaren die
volgden, zouden zij toonaangevend zijn.
Maar hun grootste probleem was dat zij -
ook Ismail Usmar - onervaren acteurs
waren. Zij kenden het Westerse theater
alleen uit boeken.'
Tijdens de Japanse bezetting speelden
verscheidene toneelschrijvers een
belangrijke rol. De drie vaste toneelschrij
vers bij de Maya waren Usmar Ismail, de
oprichter; zijn oudere broer El Hakim; en
Armijn Pane, de jongere broer van
Sanoesi Pane. Armijn Pane schreef in
1940 Belenggu Boeienen had ook al
andere toneelstukken op zijn naam staan.
De anderen hadden geen theater-erva
ring.
Armijn Pane schreef zijn voornaamste
toneelstukken tijdens de Japanse bezet
ting: Kami Perempuan (Wij vrouwen,
28
