DE BRUINE BUS
GAAT DICHT
BIJ DE VOORPLAAT
Semarang, 25 november 1945
Voormalig geïnterneerden worden aan boord geholpen van een
landingsvaartuig (L.C.T.) dat hen naar het Japanse schip
Simaru Maru zal brengen voor transport naar Batavia. Deze
unieke foto is gemaakt door de Engelse luitenant David Soltau,
die toen hij dit vastlegde pas vijfentwintig jaar oud was. David
Soltau maakte deel uit van een RAPWI-team, dat na de Japanse
capitulatie met een parachute boven Java werd neergelaten om
contact te leggen met de interneringskampen. Tijdens zijn ver
blijf op Java heeft hij veel foto's gemaakt, waarvan een aantal
is opgenomen in het boek Semarang, Beeld van een stad, dat
deze maand bij uitgeverij Asia Maior zal verschijnen.
Deze maand is het vijftig jaar geleden dat de bersiap begon, de
eerste en meest gruwelijke fase van de Indonesische revolutie.
In de komende nummers wordt aan deze traumatische periode
aandacht besteed. In dit nummer geven R.J. van Meerten en
Vicky Kaulbach hun persoonlijke ervaringen in deze dagen
weer.
Nog steeds wordt er weinig gepubliceerd over de belevenissen
van de (Indische) Nederlanders tijdens de bersiap, uitzonderin
gen zoals Mary van Delden's Bersiap in Bandoeng en A.C.
Broeshart's Dagboek over de Bersiaptijd in Soerabaja daarge
laten. Daardoor is het beeld van deze periode nog steeds ver
ward en uiterst onduidelijk en dreigen de Indische Nederlanders
ook in de geschiedschrijving van het Nederlands-Indonesische
conflict tussen wal en schip te vallen.
Redactie
BERSIAP
Jij werd geboren
in een oerwoud van vernedering.
Jouw eerste oogen-blik
werd gevangen in een web van mishandeling.
Jouw kinderlijke horizon
werd gekleurd door bloed
in de rivier van het leven.
Jouw eerst gevoelde slagen in het zwembad
kreeg jij
in je gezicht van het verleden
De pijn
die je toen voelde
loopt nog door
in de aderen
van jouw gevoel.
Toch blijf jij hopen
op het ontwaken
van een
vredig voelende toekomst...
Jouw Mijn...
...Jij Ik....
Batavia 1942 Semarang 1948 Jakarta 1995
Rob van Rees
Foto: David Soltau
'Direct kunnen helpen als het nodig is.'
Met deze leuze begon 30 jaar geleden
wat sindsdien de 'Bruine Bus' werd
genoemd. Geld bij de hand hebben om
bij te springen in geval van nood, zonder
(vaak vergeefs) aan te hebben geklopt bij
de overheid. Die eerste nood kwam van
een lezeres van Tong Tong, die vertelde
dat haar leven afhing van een operatie
die alleen uitgevoerd kon worden in het
buitenland. Het was in de jaren '60, spe
ciale ziekenfonds voorzieningen beston
den niet en - zoals ook nu nog - was het
verkrijgen van faciliteiten voor genees
kundige hulp buiten Nederland een moei
zame procedure. Dankzij snelle reacties
van behulpzame lezers kon Tjalie voor
deze dame het geld krijgen. Ze werd
geholpen en wat het geweldige was, de
chirurg was zo getroffen door deze spon
tane hulp, dat hij zijn gage niet wilde heb
ben. De patiënt hoefde alleen de ver-
pleegkosten te betalen! Het geld dat dus
over was gaf ze terug aan Tong Tong. In
die tijd kwamen de berichten dat de
2
warga negara's in Indonesië het heel erg
moeilijk hadden. Via het NASI-Comité en
de Halin kwamen de spijtoptanten terug.
De Halin schoot de reiskosten voor en
steunde terugkomers financieel. Maar
ook de achterblijvers werden niet verge
ten. Een gigantische hulporganisatie, de
Halin, met steun van het Rijk, maar voor
al door de vrijwillige donaties van duizen
den Nederlanders.
In Oost-Java, Surabaya, deed op kleinere
schaal de Gitta Kirti (GIKl) hetzelfde. Een
voortbestaan van het IEV dat oorspron
kelijk tot doelstelling had de vooroorlogse
scholen te behouden en die leerlingen
toeliet die niet of weinig konden betalen.
Bert Horst, Lien Bierhuys, de heer en
mw. Soetjahjo bestuurden deze prachtige
instelling. Naast de scholen ontfermde de
GIKl zich uiteindelijk ook over armlastige
Indische families. Tjalie richtte toen de
Bruine Bus op, met als motto 'Bruine
munten voor bruine mensen'. Er werden
bruine blikken busjes gemaakt, niet om te
collecteren maar om thuis elke cent of
stuiver die men kon missen in de gleuf te
laten glijden. Vele kleintjes maken één
grote, dat bleek toen er bijna dagelijks
iemand zijn bus kwam legen!
Kilo's centen, stuivers maar ook dubbel
tjes, kwartjes, 40, 50 gulden zat er vaak
in zo'n bruine bus.
Tijden veranderen, de Bruine Bus werd
'Charitatieve Fondsen Tjalie Robinson'.
Centen waren er niet meer, in de to
ko/boekhandel werden guldens, rijksdaal
ders, maar ook briefjes van 10 en 25 in
het busje gestopt, maar de Tong Tong
(later Moesson) lezers gireerden nog
meer. Bedragen van een rekening wer
den naar boven afgerond 'voor de BB!'
Brigitte Bardot was niet meer de enige BB
in de wereld!
30 Jaar lang heeft Wim Rosel, de meest
nauwgezette penningmeester/boekhou
der, het fonds beheerd en met verstand
én gevoel het BB-kapitaal verdeeld. Niet
alleen GIKl in Soerabaja, maar ook con
tractpensions in Medan, Palembang,
Padang, Jakarta en Bandoeng kregen
geregeld vaste bedragen. Naast de
gewone uitkering ook vaak extra geld
voor dokterskosten, studiegeld, huishuur
(in Indonesië bestaat nog steeds de
absurde regel dat iemand die nauwelijks
maandelijks kan toekomen, één jaar huur
vooruit moet betalen!)
Lees verder op pagina 5
