De overgave van Diponegoro
geschilderd door Raden Saleh
door C de Jong
UhfcL'bbfcHa
OPEPASI - BHAKTt
KODAM- W/DIP.
Kopie van een schilderij geschilderd door Raden Saleh van de gevangenneming van
Diponegoro. Foto: C. de Jong
In het Nieuwsmagazine no. 4 van decem
ber 1993 heeft de heer C.J. Stolk een
interessant artikel over het leven en de
loopbaan van de schilder Raden Saleh
(1814-1880) gepubliceerd. Deze
Indonesiër stamde uit een oud adellijk
Javaans geslacht, toonde al vroeg teken
en schilderstalent en is voor zijn opleiding
naar Europa gezonden. Door zijn verblijf,
vele jaren lang, in Europese kunstcentra
heeft hij zich ontwikkeld tot een talentvol
schilder van romantische en historische
taferelen.
Eén van zijn grote schilderijen beeldt de
overgave van Diponegoro uit in 1830.
Diponegoro (1785-1855) was een
Javaanse prins met de naam Anta Wira,
bekender als Diponegoro of Dipanegara.
Hij was de oudste zoon van sultan
Hamengkoeboewono III van Yogyakarta,
maar een jongere broer werd troonopvol
ger, omdat hij uit een voornamer huwelijk
van de sultan was geboren. Diponegoro
werd een moslim met zeer strikte opvat
tingen, een fundamentalist, zouden wij
thans zeggen. Hij beoogde de algemene
toepassing van deze opvattingen en
afwerping van het Nederlandse bewind,
dat door ongelovigen werd uitgeoefend.
Zijn godsdienstig streven bezorgde hem
vele aanhangers onder adel en volk, zijn
politiek streven trok de adel aan. De adel
was ontevreden over de inperking van
zijn rechten en inkomsten door de
Nederlands-Indische regering, die de
lagere bevolking wilde beschermen, maar
die bevolking bleef de adel steunen en
niet de Nederlandse regering.
In 1825 begon Diponegoro met gewa
pend verzet op Midden-Java; de Java-
oorlog, die tot 1830 zou duren. Hij voerde
bekwaam een guerrilla of sluipoorlog van
uit het gebergte. De regering had veel
moeite om de opstandelingen te bedwin
gen en de oorlog duurde dan ook vijf jaar.
Aan weerszijden waren de verliezen zeer
hoog, meer door ziekten en gebrek aan
voedsel dan door wapengeweld, maar
historici vinden de verliescijfers van
15.000 militairen aan Nederlandse zijde
en 200.000 aan Javaanse zijde overdre
ven. Een groot deel van de adel en bevol
king op Midden-Java stond aan de
Nederlandse zijde of bleef neutraal.
Diponegoro verloor geleidelijk aanhan
gers en terrein. In 1830 nodige de Neder
landse bevelhebber, generaal M.R. de
Koek, hem uit voor vredesbesprekingen
te Magelang. Toen Diponegoro daar niet
tot overgave bereid bleek, nam De Koek
hem gevangen en zond hem naar
Batavia. De Kocks optreden grenst aan
arglist en verraad, maar is na vijf jaar oor
log begrijpelijk. In Batavia werd hij niet als
rebel ter dood veroordeeld, maar levens
lang verbannen, eerst naar Menado in
Noord-Celebes, later naar fort Rotterdam
bij Makassar in Zuid-Celebes. Hij mocht
zijn vrouwen en personeel meenemen.
Diponegoro overleed te Makassar in 1855.
Raden Saleh heeft het ogenblik van de
gevangenname van Diponegoro geschil-
Ruiterbeeld van Diponegoro op het grensbaken aan de oostzijde van de grens tussen West- en
Midden-Java. Op het voetstuk staat het embleem van de provincie Midden-Java.
Foto: F. W. de Jong
