Gelezen
Bersiap in
Semarang
moessQn
Het Indonesische dagblad Suara
Merdeka publiceerde vorige
maand een bespreking van het
vorig jaar verschenen
Geschiedenis van de vijfdaagse
strijd in Semarang, 14-19 oktober
1945. Het artikel, getiteld 'Twee
visies betreffende de 5-daagse
strijd', werd ons opgestuurd
door de heer Oei Tat Ie uit Tegal.
De redactie van Suara Merdeka ontving
van de heer ir. Liem Tjing Liam uit Neder
land een boek in een eenvoudige, rode
kaft met daarop de wayangfiguur Ardjuna.
Het is getiteld Geschiedenis van de vijf
daagse strijd in Semarang, 14-19 oktober
1945 en de heer Liem is één van de vier
samenstellers; de andere drie zijn:
mr. Han Bing Siong, dr. Oei Tat le en
ing. J.M. Rebel.
1 Iet boek handelt over de vijfdaagse, hero
ïsche strijd in Semarang, een gebeurtenis
die elk jaar door de Semarangse gemeen
schap wordt herdacht. Het boek telt 188
pagina's, waarvan 55 (drie van de vijf
hoofdstukken) in het Engels zijn geschre
ven. De Engelstalige passages zijn ont
leend aan dagboeken van geallieerde offi
cieren en van een lapanse autoriteit, die in
die periode ter plekke waren.
Is er iets nieuws bij? Hoofdstuk I geeft een
uitgebreid verslag over de vijfdaagse strijd
in Semarang in oktober 1945; een relaas
van wat al bekend is, maar het vertelt ook
over de sociale en politieke veranderingen
in Indonesië, zoals de groei van de jonge
renbeweging (pemuda) en het ontstaan
van het verzet tegen Japan. Ook is er aan
dacht voor symbolische gebeurtenissen als
de bouw van de Tugu Muda (jongerenmo-
nument). Dit monument werd op 20 mei
1952 ingewijd door president Soekarno
en vormt elk jaar het centrum van de her
denking van de vijfdaagse strijd.
Hoofdstuk II is het Rapwi-rapport, opge
steld door wing-commander T.S. Tuil.
Degenen die dieper op de stof willen in
gaan, kunnen deze originele documentatie
gebruiken voor hun eigen analyse.
Rapwi is een organisatie gevormd door de
geallieerden en commander Tuil was daar
in een van de sleutelfiguren. We weten dat
de geallieerde macht was samengesteld uit
soldaten van de landen van de vrije we
reld - waaronder Nederland - die streden
tegen hun gemeenschappelijke vijanden
Duitsland, Italië en Japan. De taak van
Tuil en zijn acht medewerkers was de
geallieerde gevangenen en geïnterneerden
te bevrijden en te beschermen.
Hij ging eind 1945 op eigen initiatief naar
Magelang.
Tuil erkent dat hij niet veel weet van het
land. Zijn kennis van lava is rudimentair
en is opgedaan tijdens de conferentie van
Potsdam. In het grootste deel van Tulls
verslag bespreekt hij zijn taak om de vei
ligheid van de geallieerde burgers en
krijgsgevangenen te waarborgen en om
demobilisatie van het lapanse leger te be
spoedigen. Maar wat vooral interessant is,
is de verbazing van Tuil over de houding
van de Japanners, die op grootmoedige
wijze hun nederlaag accepteerden en
zelfbeheersing toonden. Dit ondanks het
feit dat zij op Java in mankracht en bewa
pening nog steeds de grootste militaire
macht vormden. Tuil is vol lof over
Hamengku Boewono IX, de sultan van
Jogja; een charismatische leider met ver
reikende invloed. Hij is ook onder de
indruk van de overweldigende nationalis
tische geest onder de Indonesische bevol
king, die onder andere werd uitgedrukt
met de kleuren rood-wit. Een geestdrift
die men zowel in de steden als in het
binnenland vond.
Wie het rapport van de wing-commander
leest, komt tot de conclusie dat de mas
sale, koelbloedige slachtingen aan zowel
lapanse als Indonesische zijde de culmi
natie waren van de botsing tussen het
fanatieke nationalisme van de Indone
sische jongeren en de verplichting van
Japan om zich te beheersen, ondanks het
feit dat het lapanse leger nog steeds strijd
vaardig was. De grote strijd in Semarang
was het gevolg van een opeenhoping van
kleinere conflicten, zoals het mishandelen
van een pemuda door lapanse soldaten in
Ambarawa op 3 oktober en de afslachting
van 17 lapanse militairen te Jogja op
5 oktober. Deze incidenten vertroebelden
de situatie en verdiepten het wederzijdse
wantrouwen.
Hoofdstuk III gaat in op het geheim van
majoor Kido en is geschreven door mr.
Han Bing Siong. Na de capitulatie van
Japan kwam het bevel van Mountbatten
aan de japanners om de orde en veilig
heid te blijven handhaven in de bezette
gebieden, in afwachting van de komst van
de geallieerde troepen.
Maar op 14 oktober 1945 vielen Japanse
soldaten onder commando van majoor
Shinichiro Kido, vanuit de kazerne
Djatingaleh, de Indonesische jongeren
aan. Dit was het begin van de vijfdaagse
strijd in Semarang, die veel slachtoffers
aan beide zijden heeft geëist.
Hoofdstuk IV is een rapport van captain
doctor D.H.K. Soltau van 19 oktober 1945.
Hierin vertelt hij over de gevechten in
Semarang, die in die week plaatsvonden.
Volgens dit verslag beheersten het Indone
sische gezagsapparaat en de pemuda's het
gehele gebied van Midden-Java. Rapwi-
medewerkers, Nederlanders en Indo-Euro
peanen werden in de Bulu-gevangenis
geïnterneerd. Ook Soltau werd gevangen
gezet, tezamen met 900 anderen.
Wat buiten de gevangenis gebeurde, ver
nam hij uit andere bronnen.
Hoofdstuk V, getiteld 'Defence of Sema
rang' is geschreven door majoor S. Kido.
Hier verdedigt Kido waarom hij de
wapens opnam tegen de Indonesische
'extremisten' (zijn benaming). In principe
volgden zijn soldaten het bevel op de orde
te herstellen. Hij werd echter gedwongen
krasse maatregelen te nemen, om zijn
eigen hachje veilig te stellen.
Het boek bevat foto's van oude gebouwen
in Semarang die zijn beschadigd tijdens
de strijd: de C.B.Z., Hotel Bellevue en
sociëteit De Harmonie. Ook vindt de lezer
foto's van majoor Kido en dr. Kariadi.
Laatstgenoemde sneuvelde terwijl hij op
weg was naar een waterreservoir, dat vol
gens geruchten vergiftigd was.
Het aantrekkelijke van het boek is dat
beide combattanten het conflict relatief
evenwichtig belichten, zodat de lezer de
verscheidene argumentaties en redenen
zelf kan interpreteren.
Commander T.S. Tuil heeft bijvoorbeeld
meer sympathie voor de Japanners; hij
zegt onder andere dat de Indonesische
strijders onordelijk en eigengerechtigd
waren. Als hij echter zelf drieënhalf jaar
lang had moeten lijden onder de Japanse
bezetting, dan zou zijn oordeel vermoede
lijk anders zijn.
H.R. Waltjoedi
Tegal, 14 oktober 1996
Geschiedenis van de vijfdaagse strijd in
Semarang, 14-19 oktober 1945
door Han Bing Siong e.a.
Stichting Reünisten HBS Semarang:
181 pag (paperback), prijs 25,00
46
