De vijftigjarige Connie PH-TET Tilburg moessQn Op 29 januari 1997 zendt de AVRO een documentaire uit over de Lockheed Constellation PH-TET 'Tilburg'. Met dit vlieg tuig verzorgde de KLM na de oorlog jarenlang de verbinding tussen Amsterdam en Batavia/ Djakarta. In deze bijdrage zet liefhebber Nico Tiemstra enige wetenswaardigheden over de oude 'Connie' nog eens op een rijtje. In de laatste jaren van Indië en de eerste jaren van het onafhankelijke Indonesië was de Lockheed Constellation van de KLM een vertrouwd gezicht op de grotere vliegvelden in de archipel. Ongetwijfeld zullen veel Moessonlezers het toestel vaak hebben gezien, of er wellicht zelf in heb ben meegevlogen. De 'Connie' wordt door velen beschouwd als het mooiste verkeers vliegtuig dat ooit is ontworpen. Met zijn vier motoren, zijn drie kielvlakken en zijn haai- of dolfijnvorm is het een bijzonder markant vliegtuig. Plesman had zoveel vertrouwen in het ontwerp dat hij in 1940 zes exemplaren bestelde zonder het toestel gezien te heb ben. Daardoor stond de KLM na de oorlog vooraan in de rij afnemers. Niet minder dan 48 Constellations vlogen bij de KLM en in totaal zijn er zo'n 200 Connies gebouwd. Het eerste type, de L-1049, had een lengte van circa 34 meter, een spanwijdte van ongeveer 37 meter en er ging met 44 tot 48 passagiers, bagage en brandstof bijna 40 ton het luchtruim in. Elk van de vier Wright-propellormoto- ren was goed voor 2.300 pk en de Constellation haalde een maximum snel heid van 650 kilometer per uur. Ook het vliegbereik was fors; zo'n 5.600 kilometer, maar in latere types, zoals de Super Constellation, konden 86 tot 99 passagiers zelfs 8.500 kilometer ver wor den gevlogen. Het laatste type uit 1956 had vier 3.250 pk turbo supercharged Wright-motoren en kon ruim 62 ton in de lucht brengen. Zonder bij te tanken kon het vliegtuig 58 eerste klas passagiers over bijna 12.000 kilometer vetvoeren. In theorie had een dergelijk toestel van Amsterdam in één ruk ongeveer Medan kunnen bereiken. En dat in 1956! De Connies hebben zowel op de in 1953 geopende lijn Amsterdam-New York als op de lijn Amsterdam-Batavia de viermo torige Douglas 'Skymaster' snel in aanzien overtroffen. De schitterende Connie bood de passagiers zelfs aanzienlijk meer com fort dan vandaag de dag gewoon is. Zo werden de maaltijden door een kok aan boord bereid en werd bijvoorbeeld de vlucht van Amsterdam naar Kemayoran- Batavia in drieëneenhalve dag afgelegd, met stopovers in Rome en Bangkok en tussenlandingen in Basra, Karachi en Calcutta. De bemanning werd niet gewis seld en kon na de vlucht uitrusten in het KLM-hotel aan het Koningsplein-Oost in Batavia. Na de tweede politionele actie in decem ber 1948 verboden India en Pakistan de KLM over hun grondgebied te vliegen. Plesman antwoordde met een meesterzet: dan maar in één ruk over de Indische oceaan van Batavia naar het eiland Mauritius, ruim 4.300 kilometer over zee. Destijds de langste vlucht ooit door een lijntoestel gevolgen. Alle Connies hebben die etappe overleefd. Wel is mij bekend dat bijvoorbeeld de 'Roermond' nog een keer naar Batavia heeft kunnen terugke ren, enkele uren na de start. Lockheed noemde haar beroemde toestel Queen of the Sky en KLM-gezagvoerder Van Messel sprak van de beste machine met drie motoren: er viel nogal eens een motor uit, maar dat deerde de Connie niet. Met de komst van de DC-8 en Boeing 707 verdwenen de Connies bij de westerse luchtvaartmaatschappijen, maar soms bleven de Connies nog decennia lang de merkwaardigste diensten verrichtten. Nu zijn er nog maar enkele luchtwaardig en her en der gestalde Connies zijn schaars. Duizenden zakenlieden, bestuursambte naren, kortverbanders, officieren, planters, technici, medici en verpleegkundigen, maar ook gezinnen zijn door Connies naar Indië/Indonesië gebracht en later, vaak noodgedwongen, weer teruggebracht naar Nederland. Helaas hebben enkele Connies en hun inzittenden het finale offer moeten brengen op de Indiëlijn. Op 23 juni 1949 stortte de PH-TER 'Roer mond' op de terugreis naar Nederland bij Bari in Zuid-Italië in zee. Gezagvoerder Hans Plesman - een zoon van - heeft nog kans gezien het brandende toestel van de stad af te sturen, maar alle 33 inzittenden kwamen om. Bijna drie weken later, op 12 juli 1949, verongelukte de PL1-TEF 'Franeker' tijdens noodweer in de heuvels bij Bombay. Dat was extra tragisch omdat de Indiase autoriteiten voor deze vlucht het vliegverbod van de KLM hadden opgeheven. Alle 43 inzittenden, voorna melijk Amerikaanse journalisten die op uitnodiging van de Nederlandse regering een bezoek aan Indonesië en aan de geïn terneerde Republikeinse leiders hadden gebracht, kwamen om het leven. Hun be vindingen in Indonesië zouden de destijds uiterst kritische Amerikaanse publieke opinie niet meer bereiken... Veel later zou bij Biak nog een Super Constellation neer storten en op de Noordatlantische route ging in 1948 in dichte mist de PH-TEN 'Nijmegen' verloren boven Prestwick in Schotland, waarbij de beroemde gezag voerder Parmentier omkwam. We moeten hierbij wel bedenken dat de Connies, op deze ongelukken na, ontzaggelijk veel grote afstanden veilig hebben afgelegd. Nico Tiemstra Naschrift redactie: Zie ook 'agenda' op pagina 45 32

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1997 | | pagina 32