Nieuw licht op doden-
spoorlijn Pakan Baroe
lange tijd in gijzeling gehouden, hierbij
vielen zelfs doden. Maar Schneider pikt
bij zijn bezoek ook verschillende positieve
ontwikkelingen op. In een gesprek met de
gouverneur hoort hij dat al een paar hon
derd Dani-jongeren een hogere opleiding
hebben gevolgd. Met hun hulp kan de
verdere ontwikkeling van het gebied op
dorpsniveau worden aangepakt.
De geplande wegen van de kust naar het
bergland zullen in de toekomst de kosten
van levensonderhoud drukken, nu moet
alles nog per vliegtuig worden aangevoerd.
Een Amerikaanse zendeling schrijft
Schneider vanuit zijn zendingspost dat er
sinds het vertrek van de Nederlanders veel
goeds gebeurd is. Het onderwijs heeft een
grote vlucht genomen, de gezondheids
zorg ook en in sommige gebieden worden
goede immunisatieprogramma's uitge
voerd. De Indonesische voortzetting van
het pionierswerk van de eerste openleg
ging is dus niet zonder resultaat gebleven.
Fred Ameling
Besturen in Nederlands-Nieuw-
Guinea 1945-1962
door Pim Schoorl (red.)
KITLV: 658 pag. (paperback)
prijs 80,00
Na de oorlog verscheen een stroom van
boeken over de gebeurtenissen in de ge
vangenkampen van de Duitsers en Japan
ners, bijna altijd geschreven door mensen
die dat zelf beleefd hadden en hiermee
hun dikwijls gruwelijke ervaringen ver
werkten. Zelfs een wetenschappelijk over
zicht als De lapanse interneringskampen
voor burgers gedurende de Tweede Wereld
oorlog, het internationaal beroemde boek
van dr. Dora van Velden, is geschreven
door een vrouw die een aantal burgerkam
pen in Java overleefde.
De schrijver van Eindstation Pakan Baroe
1943-1945, de bevlogen journalist Henk
Hovinga, bracht zijn eerste bezoek aan
Indonesië echter in 1973. Een vriend
bracht hem toen in contact met de oude
heer Karei Cornelis, die als verpleger
enorm veel heeft gedaan voor de zieke
gevangenen in het hospitaal van kamp II
in Pakan Baroe en die daar bekend stond
als 'Oom Karei'. Hovinga rapporteerde
hierover in Televizier, het programmablad
van de AVRO en voor de radio, nadat hij
een stroom van dankbare reacties van
oud-kampgenoten had ontvangen.
Sindsdien is hij verloren en gefixeerd op
Pakan Baroe. Hij ging naar Sumatra en
ontdekte verlaten locomotieven in het
oerwoud en enkele sporep van kampen en
graven. Bij zijn onderzoekingen kwam hij
ook bij de overlevende Henk Neumann,
die zijn leven sinds de oorlog wijdde aan
het verzamelen en publiceren van gege
vens over de kampen, de mensen en de
sterftecijfers. In zijn huis in Amsterdam
had hij zelfs een klein museum ingericht
met als 'pronkstuk' zijn kuitbeen op sterk
water, in Pakan Baroe operatief verwij
derd. Uit eigen ervaring weet ik dat hij
steeds klaarstond om inlichtingen en hulp
te verschaffen aan belangstellenden.
Wie de vierde druk nauwkeurig beziet, valt
enkele dingen op. Ten eerste zijn de jaar
tallen gewijzigd van '1944-1945' in '1943-
1945' omdat Hovinga de tragedie van de
romusha's uitvoerig behandelde, daartoe
geïnspireerd door Rudy Kousbroek.
Verdere nieuwe gegevens resulteerden in
een extra hoofdstuk 8.
Talloze foto's maken het boek tot een
monument van het leed dat de Japanners
en Koreanen ook hier hebben veroorzaakt.
De bijgesloten CD geeft de stemmen van
enkele belangrijke getuigen, die hun her
inneringen ten beste geven. Aangrijpend
was het verslag dat de eerder genoemde
'Oom Karei' geeft van de bevrijding.
Wat ik in dit waardevolle boek miste was
een foto van het monument dat op
16 juni 1988 in tegenwoordigheid van de
Indonesische ambassadeur in Bronbeek
werd onthuld ter herinnering aan alle
krijgsgevangenen èn romusha's die bij de
bouw van de spoorlijn omkwamen.
Het belangrijkste onderdeel van dit monu
ment wordt gevormd door een loodzware
as met twee wielen van een locomotief,
die door Henk Neumann uit Pakan Baroe
werd meegenomen. Jarenlang heeft hij
geijverd voor de totstandkoming van dit
gedenkteken en voor het bijeenbrengen
van de nodige fondsen.
C. van Heeheren
Eindstation Pakan Baroe 1943-1945
Dodenspoorweg door het oerwoud
door Henk Hovinga
Buijten Schipperheijn: 344 pag.
(paperback)
prijs 49,50 (inclusief cd)
In eigen beheer verschenen
Oude KPM-schepen van tempo
doeloe. Deel IX
door Pohon Linde
In deel IX aandacht voor het prauwenver-
keer op Java's noordwal en voor de
sleepboten van de ondiepe zeehavens
Tegal, Cheribon en Semarang. Verder
aandacht voor vierentwintig schepen,
waaronder de fraaie, tot hospitaalschip
verbouwde 'Op ten Noort'. Dit schip werd
tijdens de oorlog door de Japanners
gebruikt en werd vlak voor de capitulatie
opzettelijk door hen tot zinken gebracht.
Eigen beheer:
168 pag.
(paperback)
prijs 38,00
Deel IX van de
serie Oude KPM-
schepen van
tempo doeloe is
te bestellen door
38,00 over te
maken naar
gironummer
3188433 van de
Maritieme Stichting te Voorst of door een
overboeking naar ABN-Amro rekening
41.29.86.558 te Ulfst, ten name van
L. Lindeboom (niet t.n.v. de Maritieme
stichting!). De prijs per zeepost is 42,00
en per SAL-post 47,00.
De laatste gouverneur van Java
door W.H. Abbenhuis
Eigen beheer: 252 pag. (gebonden)
prijs 75,00 (exclusief verzendkosten)
II kunt dit boek bestellen bij
Deze biografie is geschreven voor het na
geslacht van de hoofdfiguren Christiaan
en Louise.
Bovendien is het
een hommage
aan de pioniers
van het oude
Indië, aan de
veteranen die
zich hebben
ingezet voor rust
en vrede in
opdracht van de
Nederlandse
regering, en het is
een herinnering voor allen die in Indië
hebben gewoond, geleefd en de lapanse
kampen hebben overleefd.
43
ÜLM,P,M,.3WS
KWAST
41ste jaargang nummer 7 januari 1997
