Scholen in Indië
moessQn
Nieuws Nieuws Nieuws
(l)NDONET
De leerlingen van de Europese
Lagere School in Modjokerto
waren veelal kinderen van
employé's van de omliggende
suikerfabrieken, van ambtenaren
B.B. en dergelijke. Netjes ge
kleed, schoenen met sokken,
vlechtjes met strikken in het
haar, schoongewassen handen,
griffeldozen, waarvan sommige
met een draaibaar bovenstuk
waar een sponsje, griffels en een
inktlap in zat.
Af en toe zat er ook een verdwaalde Indo
onder, zoals ik; in een hansop, grote zak
van voren waarin een paar knikkers (alle
maal botjèl vanwege het vele spelen), elas
tiekjes, djawohpitten enz... en rouwrand-
jes aan alle nagels.
Ik zat toen in de eerste klas en onze juf
was mevrouw van Alphen de Veer. Het
kan ook juffrouw zijn geweest, zover rijkte
mijn kennis van de burgerlijke staat toen
niet. In het speelkwartier werden wij het
schoolplein opgejaagd, waar wij ons on
der de ketapangboom met allerlei spelle
tjes vermaakten.
Op een goede dag (volgens sommigen een
kwade) had één van de jongens een netje
met mooie glazen stuiters, waarin allerlei
witte dierfiguren te zien waren. Het waren
hele mooie! 'Wil je knikkeren?' vroeg hij
me. 'Om de eg of om de fop?' vroeg ik.
Hij keek mij niet begrijpend aan en zei:
'Nou, gewoon knikkeren'. 'Alreit', zei ik.
Nou, binnen een mum van tijd had ik alle
knikkers van hem gewonnen. De bel ging
en wij liepen de klas in, toen hij opeens
begon te njengen. De juf ging naar hem
toe en vroeg waarom hij huilde. 'Lodewijk
heeft al mijn knikkers'. 'Lodewijk kom jij
eens hier, Iaat eens zien wat jij in je han
sop hebt'. Ze pakte de knikkers uit mijn
zak en vroeg: 'Zijn het deze?' En of ik wil
de of niet, ik moest alle gewonnen knik
kers teruggeven.
Ik heb toen mijn eerste levensles geleerd:
Speel nooit met kinderen die schoenen
met sokken aan hebben en een mooi
broekje met bloesje, want ook al win je, je
verliest toch, vooral als er zo'n pedaloco
de scepter zwaait.
Een heel andere school was de School met
den Bijbel in Pintoe Besi. In Moesson van
15 april 1996 staat een foto van de eerste
klas, opgenomen in 1941. Toen was ik al
drie jaar van school af. De school was een
multiculturele en multiraciale melting pot.
Er zat van alles op: Ambonezen, Chinezen,
Javanen, Indo's, Menadonezen en af en
toe ook totoks, zoals de kinderen
Nieborg. Vader Nieborg runde de nacht
club Chanteclair in Pintoe Besi. Als we
's avonds wel eens langs kwamen, dan
hoorden we flarden van dansmuziek a la
Victor Silvester door de openstaande tuin
deuren.
Het hoofd van de school was meester Van
der Stoep. Ai, wat een pedagoog was dat.
Een betere heb ik nooit ontmoet, alhoe
wel ik later zelf in het onderwijs terecht
ben gekomen. Die man kon me vertellen.
Elke maandagmorgen vertelde hij een bij
belverhaal en hij deed dat met zoveel ver
ve dat we reikhalzend uitkeken naar het
vervolg op de volgende maandag.
Met Kerst kwamen leerlingen en ouders in
de loods - zo noemden we de overdekte
speelplaats - bij elkaar. Er werden dan
eerst kerstliederen gezongen onder bege
leiding van Nico Mamahit op de piano en
dan vertelde Van der Stoep het oudste en
mooiste verhaal en elk jaar kon je dan een
speld horen vallen zo stil en onder de
indruk waren alle aanwezigen waaronder
veel tjotjo krojoks. Verder had hij een kast
vol prachtige boeken; Kruimeltje, Dik
Trom, de Katjangs, de Artapappa's, Winne-
tou, Kara ben Nemsi, de Otters en vele an
dere. 's Zaterdags mocht je er dan één uit
kiezen en thuis uitlezen. Om ons tot lezen
te stimuleren las hij vaak voor uit één van
de boeken om dan op een spannend mo
ment op te houden. Als wij de afloop wil
den weten zei hij: 'Lees het boek maar zelf
uit'. Enfin een prima school. Er waren be
halve de Europese lagere scholen ook nog
Hollands Inlandse scholen, Hollands
Chinese Scholen (die kon je van kilome
ters ver horen, want de lessen werden
klassikaal hardop geleerd) en verder nog
de zogenaamde Wilde Scholen.
Deze scholen werden, dacht ik, niet ge
subsidieerd. Het gevolg was dat iedereen
rijp en groen er les kon geven, gediplo
meerd of niet. Mijn zus heeft er ook les
gegeven en die had alleen haar Mulo
diploma.
Toen ik enige jaren geleden weer in Jakar
ta was, ben ik op zoek gegaan naar mijn
oude vertrouwde school. Wat ik zag was
een kazerne-achtig gebouw, groene ramen,
helemaal afgesloten. Het was inderdaad
nog een school, maar niet de school die ik
in mijn herinnering had, met de grote
asemboom midden in het schoolplein.
Ik heb ook geen foto genomen, het beeld
in mijn herinnering is veel mooier en dat
is met vele beelden van Indië zo. In het
moderne Indonesië zul je vergeefs zoeken
naar je jeugdherinneringen en de sfeer van
toen vroeher. Ach soedah lah, de toeristen
komen toch wel, want die weten niet be
ter. Maar ikke wel.
Oed
Postbus 81 140, 3009 GC Rotterdam,
I I juni 1997 verschijnt de 2de editie
van de INDONESIË GIDS NEDER
LAND, de onafhankelijke adresgids
met een overzicht van instellingen en
groeperingen op het gebied van Indië
en Indonesië. Nieuwe vermeldingen,
wijzigingen en suggesties ontvangt
Indonet graag voor I april 1997. ISBN
90-7541 3-03-3, 20,-- bij de boekh.
tel./fax: 010 - 42 17913, e-mail indonet@antenna.
De 2de editie van de Gids zal ook op
de Website van Indonet verschijnen:
http://www.antenna.nl/indonet
Adverteerders in de 2de editie van de
gedrukte Gids krijgen gratis een ad
vertentie op de internet-editie. De
site bestaat sinds juli 1996 en er zijn
steeds interessante zaken te vinden
over Indië en Indonesië.
nl
Kijk naar Frank Neijndorff in het
NPS-TV-programma "Levensverha
len", zondag 9 maart 1997, 16.10 uur,
Nederland 3, en lees zijn levensver
haal in Achterom gekeken, mijn jeugd in
Nederlandsch-lndië 1929-1949, 2de
gewijzigde en uitgebreide druk, ISBN
90-7541 3-02-5 25,- bij de boek
handel. (Vervolg in voorbereiding.)
20
