moessQn
kool op zijn hoofd. loseph Kam verloste
Haman van zijn vervloeking. Overigens
heb ik geen bevestiging kunnen vinden
dat deze wonderlijke verhalen op Ambon
nu nog steeds de ronde doen. Begin 1816
verhuisde dominee Kam naar een groot
huis in de Burgstraat, niet ver van de
Esplanade, het grote veld voor het kasteel
Nieuw Victoria.
Het huis van Douwes Dekker
Volgens mededeling van A.Th. Manusama
in een artikel in Actueel wereldnieuws uit
1930 was het huis, zoals zovele oude
Europese huizen op Ambon, in Hollands-
Indische stijl gebouwd: namelijk met een
open voorgalerij direct aan de straat en
daarachter een binnengalerij of voorhuis,
op Ambon verbasterd tot voris. Dan een
brede gang met aan weerszijden woon-
en slaapkamers. En tenslotte een ruime,
open achtergalerij waar gegeten werd.
Rechts zag je dan de bijgebouwen met
logeer- en dienstruimten, bereikbaar via
een overdekte, naar beide zijden open,
gaanderij, ofwel een emper (zie platte
grond).
Het graf van
dominee Joseph
Kam op het
geruimde kerkhof
'Soya di Belah-
ang' in 1990.
(Foto: W. Buijze)
Afbeelding plattegrond Tanah Tinggi.
Hoewel na de grote brand van Ambon in
1687, waarbij de natuuronderzoeker
Rumphius zijn verzameling teloor zag
gaan, de verplichting bestond daken
slechts met pannen te dekken, werd met
dit voorschrift vaak de hand gelicht. Dit
vanwege het instortingsgevaar bij de veel
voorkomende aardbevingen.
Toen eind vorige eeuw een foto gemaakt
werd van het huis, bestond het dak dan
ook uit gaba-gaba zoals men kan zien.
De zware aardbeving van 1898 liet het
huis intact, zoals blijkt uit een kaart uit
dat jaar, die een overzicht geeft van de
aangerichte schade op Ambon. Of het
huis in de tijd van dominee Kam veel
anders was dan op de oude foto is niet
bekend, maar dat lijkt niet erg waarschijn
lijk. Ook in 1835 was er een zware aard
beving; dus vóór de komst van Dekker.
Of het huis daarbij schade opliep weten
wij niet, maar het lijkt
erop dat dit huis, in
Hollands-Indische stijl
uit het eind van de 17de
of uit de 18de eeuw,
nagenoeg onveranderd
bleef tot in de Tweede
Wereldoorlog. Immers
het huis van Rumphius
aan de Oliphantsstraat
was toen ook nog intact,
daar woonde de weduwe
Douglas. Op 24 augustus
1944 vond er een - van te
voren aangekondigd -
zwaar bombardement
plaats door Amerikaanse
vliegtuigen. Grote delen
van de stad werden
volledig verwoest, ook
het voormalige huis van
Multatuli ging verloren.
Dit bevestigde de heer
H.J.Z. Pirsouw die dat
deel van Ambon in die
tijd goed kende. Op de
fundamenten van het
huis werd een geheel nieuwe woning
opgetrokken, maar die is recent ook weer
afgebroken.
In 1997 is de situatie, zoals overal in
Ambon-stad, onherkenbaar veranderd.
De Poeloe-Gangsabrug over de Way Tomo,
die voerde naar het oude Compagnies
Siekenhuis - later militair hospitaal - ziet
er vandaag de dag heel anders uit. Alleen
de fundamenten zijn hier en daar nog
herkenbaar, hoewel verscholen onder
allerlei tijdelijke optrekjes. Volgens de
tekening van A.Th. Manusama uit 1930
zou de waterput ten zuiden van de emper
tussen de achtergalerij hebben gelegen.
Uit nasporingen op het terrein dat nu
bezit is van het bedrijf Telkom blijkt dat
daar nu een waterput ligt ten noorden van
die emper. Het is niet erg waarschijnlijk,
dat toen na de oorlog op die plek een
nieuw huis gebouwd werd, de oude water
put gedempt is en dat men even verder
toen een nieuwe waterput gegraven heeft.
Het ziet er dus naar uit dat Manusama de
waterput op een verkeerde plek heeft in
getekend. De waterput, zoals die nu nog
bestaat, is met grote waarschijnlijkheid
het enige wat rest van de woning van
Multatuli. Spoedig zal ook die put wel
verdwijnen.
Dekkers rekenkunst
Dat Eduard Douwes Dekker niet met geld
kon omgaan is algemeen bekend. Toen hij
nog in Menado verbleef ontmoette hij
daar dominee loseph Karei Kam, de twee
de zoon van de oude Kam en diens half-
Ambonese vrouw Sara Maria Timmerman.
Vader Joseph stuurde die zoon in 1826
naar de 'Moravische vrienden in Zeyst bij
Iltregt' de broedergemeenschap, waar de
oude Kam goede banden mee had.
In 1847 kwam Joseph Karei als predikant
op Ambon op de plaats van zijn overleden
vader en zou daar blijven tot hij in 1854
een benoeming in Soerakarta aanvaardde.
Hij zal in Noord-Celebes geweest zijn bij
een van zijn inspectietochten door de
Grote Oost. Volgens bericht betaalde
Dekker uit 's-lands kas, zonder autorisatie,
een bedrag van 360,- aan deze Kam als
'achterstallig tractement' over de maand
augustus 1849. Dit was dus tweeëneenhalf
jaar voordat Dekker voor het eerst voet op
Ambon zou zetten. Dit bedrag zou
Douwes Dekker jarenlang achtervolgen.
16
tanah
waterput
grasveld
bijgebou
vcmtocdel
werkelijk
waterput
bamboestoelen
