Indische
Nederlanders
in beeld
Toeloes
rrr flj
Jan Boon (1911-1974) was een migrant
met een vooruitziende blik. Om het nieu
we te leren kennen herschiep hij in zijn
nieuwe omgeving wat hij kende uit de
oude. En hij deed dat bewust 'om niet te
vergeten'. Omdat hij zag gebeuren dat vele
van zijn lotgenoten wilden vergeten om
wille van een snelle en geruisloze aanpas
sing (lees: assimilatie) aan de Nederlandse
cultuur, begon hij de Indische cultuur vast
te leggen in zijn tijdschrift Tong Tong (nu
Moesson). En hij spoorde hen aan te schrij
ven over en daarmee te getuigen van hun
Indische geschiedenis.
Na een betrekkelijke radiostilte tijdens de
eerste decennia na de repatriëring van de
Indische Nederlanders is een deel van de
tweede generatie sterk geïnteresseerd
geraakt in haar wortels. Gebruik makend
van de verhalen en ervaringen van hun
ouders, de eerste generatie, proberen zij
de Indische cultuur en geschiedenis zicht
baar te maken op studiedagen, met publi
caties en exposities of in verenigingsver
band. Mede door een genuanceerde
benadering van migranten door de over
heid in de jaren tachtig is er in het onder
wijs een hernieuwde aandacht voor deze
thematiek. Zo werd op de laatste Pasar
Malam in Den Haag - tijdens een feestelij
ke bijeenkomst - een nieuw lespakket in
de reeks 'Bouwstenen voor intercultureel
onderwijs' gepresenteerd: Indisch in
Nederland - Beeld en zelfbeeld van Indische
Nederlanders, samengesteld door Tom van
der Geugten, loop de Jong en Liane van
der Linden.
Een van de inleiders tijdens de presentatie
was prof. dr. Ido Abram, die onderscheid
maakt tussen het beeld dat (groepen)
mensen van zichzelf hebben en het beeld
dat anderen zich van hen vormen.
Het zelfbeeld van Indische Nederlanders
(de identiteit) zal slechts gedeeltelijk
samenvallen met hun imago, het beeld
dat anderen van hen hebben. Omdat zij
een minderheidsgroep vormen in Neder
land zullen zij specifieke ervaringen
hebben in hun contacten met de omge
ving. Terwijl zij vanaf de geboorte de
Nederlandse status dragen, voelen zij zich
kind van twee culturen. Er is een moeder
land Indonesië, waar de eerste generatie
het grootste deel van haar leven heeft
doorgebracht, en een vaderland Neder
land, waar de tweede en derde generatie
inmiddels sinds enige decennia opgroeit.
De begrippen identiteit en imago zijn
ideologisch geladen begrippen, omdat ze
het heden interpreteren vanuit het verle
den en met het oog op de toekomst. Beide
staan ook voortdurend onder druk en zijn
doorlopend onderhevig aan verandering.
Dat verschillende groepen mensen zo
weinig van elkaar weten is volgens Abram
terug te voeren op machtsverhoudingen.
Mensen met een hogere sociale status en
bekleed met macht zullen zich in het alge
meen weinig interesseren voor mensen die
zij minder achten. Deze verklaringsgrond
vormt een uitgangspunt voor de inhoud
van de onderhavige uitgave.
Het onderwijsleerpakket Indisch in Neder
land is bedoeld voor het voortgezet onder
wijs, maar is ook bruikbaar als informatie
pakket op thema-avonden, bij cursussen
en informele bijeenkomsten. Het pakket
bestaat uit een map met een zeer instruc
tieve handleiding en kopieerbaar leerlin
genmateriaal in vier versies, dat in de
diverse typen van voortgezet onderwijs
zowel in onder- als bovenbouw kan wor
den gebruikt. Op de bijbehorende video
band staan twee films, Helemaal opnieuw
beginnen en Een Indische familie.
De handleiding biedt in korte, bondige
paragrafen achtergrondinformatie over de
woelige geschiedenis van Indische Neder
landers, maar ook didactische suggesties,
een verantwoording van de leerstofkeuze,
bronvermelding en een literatuuropgave.
De film Helemaal opnieuw beginnen geeft
een beeld van de migratie van Indische
Nederlanders en hun ontvangst in de
Nederlandse samenleving. Historische
fragmenten laten zien hoe er destijds
tegen hen werd aangekeken. Markante
uitspraken over 'repatrianten' of 'gerepa-
trieerden' die in deze film voorkomen:
'Dat de koningin vele malen bij aankomst
tegenwoordig was om zich persoonlijk te
overtuigen of alle voorzieningen voor de
opvang waren getroffen, sterkte de repatri
anten in hun vertrouwen dat zijn thuis
waren gekomen'.
'Toen we hier in Nederland aankwamen
voelden we ons gast in dit land'.
'En met een bewonderenswaardige animo
hebben ze de opleidingen gevolgd'.
'(Ze werken) iets langzamer, maar het gaat
de hele dag door'.
'Ze hebben een keurige opvoeding gehad'.
'Alhoewel de omgeving wel eens reageerde
op je uiterlijk, op je Indisch-zijn, en dan
had je zoiets van jeetje, ik bent toch anders'.
Een Indische familie gaat over drie genera
ties Van den Broeke, afstammelingen van
een oude perkeniersfamilie op Banda. Llit
beide films blijkt welk beeld verschillende
generaties Indische mensen van zichzelf
en welk beeld anderen van hen hebben en
hadden.
Ltic Rijhschroeff
T. van Geugten, J. de Jong en L. van der
Linden Indisch in Nederland - Beeld en
zelfbeeld van Indische Nederlanders is een
uitgave van het Katholiek Pedagogisch
Centrum. Het pakket (boek en videoband)
kost 49.50 (exclusief verzendkosten).
Voor informatie en bestellingen: KPC,
afdeling verkoop, Postbus 482, 5201 AL
's-Hertogenbosch, tel. 073 - 624 72 47 en
fax 073 - 624 72 94.
Hij was lief
hij was trouw
Hij leefde met ons
hij en zijn vrouw
Hij waakte over ons
koken deed zij
Voor mijn ouders was hij een broer
een hele lieve vonden wij
Krijgsgevangene in Siam was ik
mijn ouders vreesden voor mij
Hij waakte over hun
hij stond hun bij
1944; na 55 jaar
verbrak de dood de band
Hij droeg hun ten grave
hij stond aan de groeverand
Hij wachtte
hij wachtte op mij
1946 bracht ons eindelijk samen
njoo, ik legde ze zij aan zij
Toen is ook Toeloes gegaan
naar mijn vader, zijn vrind
Ach Toeloes groet hem van mij
zijn kind
J.F.W.A. Lange
41ste jaargang nummer 10 april 1997
47
