Onderwijzeres in Makassar
(IV)
moessQn
'Na de Eerste Wereldoorlog was
het moeilijk om een baan te krij
gen in Holland. We waren dus
blij toen de hele Postschool in
Leiden naar Indië werd uitge
zonden.
Mijn man Chris was van de
laatste lichting, dus kregen we de
buitenbezittingen en zwierven we
per KPM-boot van de ene plaats
naar de andere. Zo kwamen we in
Makassar terecht, waar we acht
heerlijke jaren doorbrachten.
Ik gaf daar les op een Hollands
Inlandse School, waar ik veel
geleerd heb.
De collega's waren aardig. Ik zet
u geen koloniale uitzuigers of
schurken voor, maar het alle
daagse geploeter van een onder
wijzeres, met al haar wel en wee.'
Aldus wijlen mevrouw Dien de
Raadt-Prange. Haar herinneringen
aan deze tijd vindt u terug in een
korte serie, waarvan dit de vierde
aflevering is.
Het zit ons mee; een brief van het Depar
tement vertelt dat er nog een leerkracht
komt en zo doet Francientje haar intrede.
Ze is heel jong, mollig, vrolijk en vol
enthousiasme. Beun heeft voor haar de
zesde en de tweede klas bestemd maar ze
kijkt verschrikt naar die grote jongens en
zo draait het er op uit dat ze twee en drie
krijgt. Nu glunderen de kleintjes; er
worden weer spelletjes gedaan, ze zingen
liedjes en tekenen leuk op het bord. Soms
doet Beun een inval in onze klassen om te
zien of we genoeg uit het hoofd rekenen
en hij geeft dan zijn methode aan. Het is
Franciens eerste inlandse school en ze
weet van geen sissende 's' en bommende
'b'. De eenvoudige liedjes die ze kennen
vindt Francien saai. Er komt een Rie
Cramer boekje en het eerste liedje is een
uitdaging aan de 'h':
Kindje, ik zal je voeren
lekkere zoete pap.
Doe je mondje open,
liappe, happe, hap.
Het gaat met moeite, maar de tekening op
het bord is beeldig. Lonneke komt en ik
ril elke keer als ik de seri... ngen, in de
son hoor klinken:
Op t' weggetje bij de seri... ngen,
Loopt Lonneke soetjes te si... ngen,
Te singen in dehe son.
Het refrein van Dodeine deine don...
klinkt als een serie kanonschoten. Als ik
haar wat beter leer kennen heb ik het er
over. Onze woordenschat moet heel
eenvoudig zijn en daarom lijkt het boekje
Kun je zingen zing dan mee, voor de
kleintjes beter en warempel, ze gaat er op
in en 'Zeven kleine hummeltjes op
klompjes' gaat heel aardig; het wordt zelfs
nummer één op de ouderdag, waar we
toen nog niet van droomden.
Voor Francientje heeft Beun een zwak
plekje en als ze klaagt over dat er geen
handenarbeidmateriaal is, val ik haar bij
door te zeggen dat ik met de voorklas er
ook meer aan wil doen. Er komt met de
boot van Java een groot pakket met ge
kleurde vouw- en kartonvellen. Het is wel
niet wat Francien in Batavia had maar we
zijn er dolgelukkig mee.
Onze leerlingen hebben weinig speelgoed,
dus alles wat we wrochten wordt als een
schat mee naar huis genomen. Ik kan nu,
wat ik al lang wil, plant- en dierkunde les
geven met geknipte voorbeelden. Zo knip
pen de groteren uit de vierde klas kern-
bang sepatoe vruchten en ook dieren bij
het begeleidend lesje in hun natuurkunde-
schrift. Soms overleggen we wat we zullen
behandelen en dat geeft moeilijkheden
want de groenten en vruchten in Makassar
zijn beperkt en we hebben nog zoveel
rood en rose papier.
Francien heeft connectie met mensen van
de scheepvaart en zo zien de kinderen een
rode appel en peer in natura en zelfs rijpe
tomaten uit Malino. Het is voor onszelf
ook leuk en als ik vele jaren later op een
Rudolf Steiner-school werk merk ik dat we
toen op ons eigen houtje iets van zijn
programma volgden. Juffrouw Marie ziet
haar voorraad blaadjes tot ongekende
hoogte stijgen maar wat ze ook maakt, elk
snippertje wordt bewaard.
Ella en Francien kunnen goed zingen en
zijn muzikaal. Ella heeft Tjipto met een
fluit ontdekt en nu komt er een boekje:
Hoe maak ik een blokfluit. Als ik met haar
in de pendoppo zit - het is november en
heel warm; de animo voor buiten spelen
is nihil - dan snijden de jongens met de
juffrouwen bamboe fluiten en op het
laatst hebben we er wel twintig. Beun
straalt: ze spelen wijsjes uit de zangles,
soms zelfs tweestemmig. Er zijn uitgesne
den kunststukjes bij en iedereen heeft er
plezier in. Ze bieden aan om de zangles
van de hogere klassen over te nemen en
begeleid door een fluit klinkt hojo, hojo
van 't scheepje in de haven, voor het eerst
niet vals.
Grote schaap of kleine schaap
Elk jaar vraagt de kindervakantiekolonie
om geld en geef ik een uitvoering met de
Europese kinderen in de soos. Ik studeer
liedjes en dansjes in en een groot leger
van vaders en moeders staat me bij.
De vrijwilligers maken driehonderd pa
pieren rozen, een vader bouwt een kar
tonnen huisje waar licht doorheen schijnt,
de vrouw van de havenmeester heeft het
IIHTTI
