PLANTIN UIT DE TROPEN
Mirabilis
jalapa
moessQn
door Netty Selder
Mirabilis japala: avondbloem; nachtschone;
Kembang pukul empat; pagi sore; bunga
waktu kecel; vieruurbloem; vroege middag;
kleine tijdbloem.
Familie: Nyctaginaceae - nachtschoonach-
tigen
De Mirabilis jalapa
behoort tot dezelfde fa
milie als de alom
bekende Bougainvillea.
Mirabilis wil zeggen
prachtig, verwonderlijk
wat slaat op de verschil
lende kleurschakeringen.
In het wild komen de
soorten van Mirabilis
voor van de Verenigde
Staten tot in Patagonië.
Maribilis jalapa is ge
noemd naar de plaats
van herkomst: het dis
trict lalapa in de buurt
van Vera Cruz in Mexico.
In de 19de eeuw werden
heel veel knollen uit de
ze landen uitgevoerd om
er laxeermiddelen van te
maken.
Er zijn vierentwintig ver
schillende soorten, waar
van de Mirabilis jalapa
het meest bekend is.
De Mirabilis longiflora
met lange bloemen, wordt negentig centi
meter hoog.
De spierwitte dubbele bloemen zijn tien
tot vijftien centimer lang en geuren sterk,
vooral als ze net opengaan en dat is kort
voordat de duisternis valt. De bladeren
zijn grijsgroen en lancetvormig.
De Mirabilis pygmaceae is een dwergvorm
van vijftig centimeter hoog. De Mirabilis
multiflora is rijkbloeiend, in één omhulsel
van de schutbladen zitten meerdere bloe
men. De Mirabilis coccinea heeft scharla
ken rode bloemen. In Indonesië groeit
Mirabilis jalapa overal in tuinen en parken,
zelfs verwilderd langs de kant van de weg.
Het mooie bossige struikje wordt zestig
tot honderdertig centimeter hoog. De
hartvormige doffe en donkergroene blade
ren zijn ongeveer tien centimeter lang.
De kortgesteelde bladeren staan tegenover
elkaar. De ronde rechte stijve stengels zijn
gevorkt en hebben rood aangelopen ver
dikkingen, zogenaamde knopen. De apart
trompetachtige bloemen staan in kleine
trosjes van drie tot zes bijeen. De bloe
men aan ieder trosje gaan niet gelijktijdig
open, zodat aan één trosje, bloemen,
knoppen en zaden kunnen zitten.
De bloemkroon is samengesteld uit een
twee tot vijf centimeter lange buis met een
wijd uitgespreide zoom. De kleur van de
bloemen is variabel: wit, rose, rood, paars,
geel of tweekleurig gestreept, bijvoorbeeld
wit met rood of rose met paars, geel met
rood, allerlei combinaties, soms zelfs drie-
of vierkleurig. De bloemen openen om
vier uur en blijven tot de volgende dag
open, dan zijn ze uitgebloeid. Elke bloem
is omgeven door een groen kelkachtig
omwinsel van de schutbladen. De bloemen
komen aan het uiteinde van de takken en
uit de bladoksels tevoorschijn.
In de tropen bloeien ze praktisch het hele
jaar door. 's Nachts krijgen de bloemen
veel bezoek van nachtvlinders die voor de
bestuiving zorgen. Uit het bovenstandig
vruchtbeginsel groeit één vruchtje dat om
sloten wordt door het blijvende groene
kelkomhulsel, dat met het vruchtje mee
groeit. Het zwarte harde geribbelde
vruchtje is acht millimeter en rond met
een spits spuntje aan de onderkant. Het
rijpe vruchtje is duidelijk zichtbaar en is
als het ware in een groen kroontje ingebed.
De knolvormige wortels zijn zwart. Ver
meerdering geschiedt door zaaien of de
ling van de wortelknollen.
De planten hebben geneeskrachtige eigen
schappen. Het zaad en de wortels worden
gebruikt als laxeermiddel. Ook worden de
wortels gebruikt bij urineklachten, zweten
en tuberculose. Het witte poeder uit het
zaad tegen gezichtsaandoeningen, jammer
dat het bruine vlekken kan geven.
Gedroogde bladeren worden gekookt,
daarna gezeefd. Dit papje wordt op slecht
helende wonden gelegd. Dit middel wordt
ook toegepast bij het bestrijden van sca
bies (schurft). Verse bladeren worden ge
kneusd of boven een vuurtje verflenst, dan
met klapper(cocos)olie vermengd.
Dit mengsel wordt op steenpuisten gelegd
om ze te laten rijpen. Maar eerst wordt
rondom de steenpuist vaseline, zeep of
kemiri-olie gesmeerd. Kemiri-olie wordt
gewonnen uit de noten van de kemiri-
boom, de Alderites moluccana. Kemiri-
noten worden ook gebruikt in de Indone
sische keuken.
30
