Deli(rium)
Gelezen gezien
Veel suggestie,
weinig nieuws
Ik zat erbij, keek er naar en... was het me
teen spuugzat! Want het is altijd weer het
zelfde, afgezaagde liedje, al jaren nummer
één op de Nederlandse hitlijst: in Neder-
lands-Indië was het één grote, smerige
koloniale troep en de politionele acties
maakten het nog erger! Toch maar geke
ken naar de drie afleveringen van de poli
tionele acties in Deli op TV, bedoeld als
smaakmaker van het net verschenen boek
Strijd om Deli van Louis Zweers.
Natuurlijk direct kopen, volk van Neder
land, want daarin staan 'foto's die een in
dringend en soms gruwelijk beeld geven
van de gevechten op Sumatra in 1947.
Geboeide gevangenen (boeiden ze ze hier
ook maar), gedode Indonesiërs, uitgebran
de gebouwen (wie zou dat nu gedaan heb
ben?) en andere verwoestingen.' En al deze
ellende is nog nooit den volke vertoond
totdat Zweers in het Algemeen Rijksarchief
negatieven en afdrukken ontdekte! Wow!
Ik weet niet waar Zweers gezeten heeft in
1947 en daarna, want anders had hij even
in het foto-archief van de Dienst Leger
Contacten kunnen duiken, daar hadden
de jongens hem graag nog meer laten
zien. Foto's van afgeschoten en vermoorde
Nederlandse soldaten, op mijnen gelopen
jeeps en carriers... Jonkman, De Bruin,
Enkelaar - ben de namen van de andere
fotografen even kwijt - leverden ze voor de
Wapenbroeders en andere tijdschriften.
De meest gruwelijke werden niet afge
drukt; in die tijd had men nog een gevoel
van piëteit voor de nabestaanden.
Ouwe kost dus wat ik zag. Ook het com
mentaar, waarbij net als bij alle - geen één
uitgezonderd - uitzendingen, die ene ver
klaring ontbrak: dat het bij de acties ook
ging om de veiligheid te waarborgen van
de circa tweehonderdduizend nog aanwe
zige (Indische-)Nederlanders en andere
bevolkingsgroepen. Die geen kant uit kon
den, dankzij een kortzichtige, besluiteloze
en behoudzuchtige Nederlandse regering,
die nauwelijks wist dat die rijke koloniën
bewoond en in stand waren gehouden
door eigen onderdanen. Gezagsvacuüm en
besluiteloosheid, waardoor de Indonesiërs
in een niet te stuiten delirium raakten.
Ie zult er maar tussen zitten!
Na vijftig jaar nog steeds napraten, nagnui-
ven, natrappen. Foto's en filmpjes laten
zien. Kijk, eens jongelui, hoe lelijk jullie
vaders en opa's tegen die arme Indonesiërs
deden. En dat allemaal voor niets, want
die smerige koloniën zijn we toch lekker
kwijt geraakt. 'Orde, Recht en Veiligheid',
wij lndische-Nederlanders maar denken
dat Nederland de jongens daarvoor naar
de Oost had gestuurd. Toch blijf ik daarin
geloven en toch blijf ik 15 augustus als
Bevrijdingsdag zien. Wat daarna kwam,
was het delirium van een zinloos gevecht.
En verloren trots.
Lilian Ducelle
Onlangs verscheen bij Walburg Pers het
met veel publiciteit omgeven boek Strijd
om Deli van kunsthistoricus Louis Zweers,
waarin zestig nog niet eerder gepubliceer
de foto's zijn afgedrukt, die werden opge
nomen tijdens de eerste politionele actie
op Sumatra in 1947. De auteur vond de
negatieven in 1995 in het Algemeen Rijks
archief, waar het beeldmateriaal, gemaakt
door legerfotograaf Ben Huisman na de
soevereiniteitsoverdracht terecht was geko
men.
Strijd om Deli is het zoveelste boek in een
niet eindigende reeks publicaties over de
periode 1945-1950, over de 'Indonesische
kwestie', en men kan zich afvragen wat
het toevoegt aan de kennis van deze tijd.
Zweers stelt dat het publiek werd misleid:
'De berichtgeving van legerjournalisten, -
filmers en fotografen werd door de Dienst
Leger Contacten in Batavia gecoördineerd.
De foto's en films werden gecensureerd,
maar ook op geschreven berichtgeving
werd controle uitgeoefend.' Volgens de
auteur kreeg het publiek alleen het huma
nitaire aspect, de hulpverlening aan de
Indonesische bevolking te zien, het mili
taire aspect werd niet vrijgegeven.
Om deze bewering te weerleggen, hoeft
men alleen maar filmjournaals uit die tijd
in de herinnering te roepen of eerder ver
schenen publicaties op te slaan. Opzien
barend is het boek van Zweers dus niet,
zoals door krant en tv wordt gesuggereerd.
'De foto's tonen voor het eerst de rauwe
werkelijkheid van de koloniale oorlog, de
harde confrontatie tussen het Nederlan-
derse leger met tanks en zware wapens en
de veel zwakker bewapende Indonesische
tegenstanders', zegt Zweers. Zoals eerder
gezegd werd deze werkelijkheid niet voor
de eerste keer getoond, een rauwe werke
lijkheid die overigens ook 'aan de andere
kant van de demarcatielijn' heerste.
Een aspect dat door de meeste auteurs met
betrekking tot deze periode over het
hoofd wordt gezien, en dat in niet onbe
langrijke mate tot de politionele acties
heeft geleid, waren de chaotische toestan
den die in veel gebieden van de republiek
heersten. Hoe men ook over de (onjuist
heid van deze actie mag oordelen, het
Akkoord van Linggadjati erkende dat
Nederland tot de overdracht de soevereini
teit zou uitoefenen met alle daaraan
verbonden consequenties. Nog voordat
van Nederlandse kant één schot was ge
lost, brak na de Japanse capitulatie een
ongekend hevige terreur uit, die duizen
den (ook Indonesiërs) het leven kostte.
Dit gewelddadige aspect van de Indonesi
sche revolutie is nog steeds onderbelicht
en heeft in belangrijke mate de toon gezet
voor de Nederlandse politieke besluitvor
ming in de loop van het conflict, wat ove
rigens ook door de schrijver van Strijd om
Deli wordt vermeld.
Ten slotte nog een opmerking over de term
'koloniale oorlog' zoals de politionele ac
ties nog steeds ten onrechte worden ge
noemd. Herstel van koloniale verhoudin
gen was, ook als Nederland dat had
gewild, door de omstandigheden in de
Tweede Wereldoorlog en daarna onmoge
lijk geweest. Bovendien voorzag het door
Nederland en de Republiek ondertekende
akkoord van Linggadjati van oktober 1946
in de overdracht van de souvereiniteit aan
de te vormen Republiek Verenigde Staten
van Indonesië.
Strijd om Deli
Verboden foto's van de eerste politionele ac
tie op Sumatra
door Louis Zweers
Walburg Pers: 96 pag. (paperback)
prijs 29,50
Charles Manders
42ste jaargang nummer 2 augustus 1997
29
