Vronen en werken in
Indonesië, deel III
'1
moessQn
iftiA
Bij Philips kwam ik op de Röntgen Service
Afdeling terecht. Deze had ook steunpun
ten in Bandoeng, Soerabaja, Semarang en
Medan. Een belangrijke bron van inkom
sten was het onderhoud van apparatuur.
Daarvoor moest ik het boek Medische
Röntgentechniek van prof. van der Plaats
bestuderen; de rest moest ik maar in de
praktijk leren. Nu was de apparatuur die
de specialisten in Indonesië gebruikten,
vrij simpel vergeleken bij wat ik later in
Nederland tegenkwam.
Philips had ook andere medische appara
tuur zoals de Oscilloflux, een kortegolf
therapie-apparaat en de Biosol, een infra
rode verwarmingslamp. Om de omzet te
vergroten verhandelde Philips in Indone
sië ook apparatuur van vreemd fabrikaat,
zoals electrocardiografen,
dentalapparaten en steri
lisatoren. Deze moesten
wij allemaal 'beservicen',
ook röntgenapparaten
voor materiaalonderzoek,
hoewel die door de afde
ling PIT verkocht werden,
Zelfs electronenmicros-
copen werden wij geacht
te kunnen repareren,
hoewel die niets met
röntgen te maken heb
ben. Er stond er één in
Bogor bij de Fakultèt, de
vroegere Landbouw
school en één in Djokja
bij de llniversitas Gajah
Mada. Zij hebben nooit
goed gefunctioneerd; dat
had iets te maken met de
hoge luchtvochtigheidsgraad. Die kon je
bestrijden met een airconditioner, maar die
werd 's avonds uitgeschakeld...
De meest voorkomende storingen waren
vrij simpel en typisch voor de tropen.
Voor de koeling waren de toestellen rijke
lijk voorzien van ventilatie-openingen
waar het ongedierte dankbaar gebruik van
maakte. Zo kwam het herhaaldelijk voor
bij Oscillofluxen dat wij er geëlectrocu-
teerde tjitjaks uit moesten peuteren. Een
maal had een grote spin zijn eitjes gelegd
in een afstemcondensator wat een span
nend geknetter veroorzaakte.
Om de verschillende adressen in Djakarta
te bezoeken, maakte ik dankbaar gebruik
van mijn motorfiets. Dit werk deed ik met
twee collega's: Dorus Pijpaert, een Indische
jongen die al gauw naar Holland vertrok,
en Yap Kim Djung, die later naar de Volks
republiek China uitweek. Zijn
vader had pepertuinen op Bangka, dus de
service aldaar werd door hem verzorgd.
Dorus en Yap waren oude rotten in het
vak vergeleken bij mij. Door onze regel
matige bezoeken aan ziekenhuizen en door
onze omgang met specialisten keken de
Indonesische werknemers van Philips in
de lagere rangen met ontzag naar ons op.
Al gauw werden wij de vraagbaak voor hun
kwaaltjes en het duurde niet lang of zij
verwachtten van ons een remedie voor alle
zieken uit de kampong. Wij probeerden er
ons met een Jantje van Leiden vanaf te
maken en voelden ons halve doekoens.
Op een goede dag werd ik van kantoor af
gehaald door een veteraan in een soort mi-
PaD A
Ons huis tuin de Djokjaweg onder de graffiti.
litair uniform voor een storing in een tan
dartsenpraktijk in Kebajoran. Llij reed op
een Harley Davidson met een assistente
op de duozit. Of ik hem maar wilde vol
gen, dus ik met mijn motor er achteraan.
In Kebajoran kwamen wij bij een riant
woonhuis met een nog riantere praktijk
ruimte van dr. Mustopo. Deze droeg een
compleet uniform met drie sterren; ik heb
wel drie keer gekeken en het waren vol
gens mij drie zilveren sterren. Teruggeko
men op kantoor vulde ik mijn werkbriefje
in ten name van Kaptèn dr. Mustopo en
aan de hand van die gegevens typte onze
secretaresse de rekening. Een paar dagen
later verscheen de geadresseerde op kan
toor om verhaal te halen. Liet waren na
melijk drie gouden sterren en de titel had
moeten luiden: Djendral dr. Mustopo
(de naam had ik dus wel goed gelezen).
Maar zijn ontstemming gold niet zozeer
de verkeerde inschatting van de hoogte
van zijn rang als wel de hoogte van de
rekening. De uurlonen die Philips in reke
ning bracht, logen er namelijk niet om.
Op een andere dag bracht een ambulance
van de leprozerie mij naar Tangerang.
Hier hadden zij een Philistat, een soort
spierstimulator. Na terugkomst heb ik
maar goed mijn handen gewassen.
Weer een andere keer ging ik met Yap
naar de ziekenboeg van de strafgevangenis
voor zware criminelen, Tjipinang in
Djatinegara, Meester Cornelis. Ook hier
had men Philips röntgenapparatuur. Ter
wijl wij bezig waren, werden wij omringd
door allerlei ongure individuen die verlief
de blikken wierpen op onze uitgestalde
gereedschappen. Yap was bang dat er niet
veel van zou overblijven. 'Dit zijn moor
denaars, die gappen niet', probeerde ik
hem gerust te stellen.
Het hielp niet, integendeel, hij voelde zich
nu nog minder op zijn gemak.
Behalve ongure typen waren
er door een speling van het
lot ook zeer fatsoenlijke men
sen opgesloten. Volgens zeg
gen onder andere de heren
Schmidt en (ungschlager en
Sultan Hamid van Pontianak.
Hen heb ik niet ontmoet. Wel
Han Swie Tik, een dealer van
een bekend automerk, die
zich het ongenoegen van de
militairen op de hals had ge
haald.
Politiek was de situatie nogal
instabiel. Er gingen geruchten
dat de troepen van kolonel
Lubis, een neef van de dissi
dente journalist Mochtar
Lubis, naar Djakarta oprukten,
's Morgens vroeg tegen zessen
hielden troepen van het garnizoen Djakar
ta in de Mentengbuurt huis aan huis raz
zia's en huiszoekingen. Zij zochten, behal
ve verdachte individuen, naar wapens en
dergelijke.
Van mij confisceerden zij een Amerikaanse
bajonet en een Gl-riem. Ik betoogde dat
ik de bajonet nodig had om pisangs te
oogsten, maar zij waren onverbiddelijk.
Voor de rest traden zij zeer correct op.
Mijn tante zat voor haar paviljoenkamer
tje en begroette hen heel vriendelijk:
'Slamat pagi.' Heel vriendelijk groetten zij
terug en zij waren zelfs zo correct dat zij
vergaten haar kamer te doorzoeken. Als ik
dat eerder geweten had, had ik mijn bajo
net in haar kamer verstopt. Nu moest ik
in het vervolg onze pisangbomen met een
tafelmes omhakken.
36
