Nieuws Nieuws Nieuws
<_[>NDONET
Van het feit dat de woonbuurten in Dja
karta meermalen doorsneden worden door
de spoorbaan werd dankbaar gebruik ge
maakt. Door de spoorbomen neer te laten
konden de wijken, die nog doorzocht moes
ten worden, hermetisch afgesloten worden.
Later kwamen hele streken in Noord-
Celebes (Sulawesi) en in West- en Midden-
Sumatra in opstand.
In september 1957 vertrok ik met de heer
Visser uit Soerabaja voor een paar maan
den naar Makassar. Wij moesten daar in
de Rumah Sakit Umum (voormalige CBZ)
aan de Djalan Karebosi een paar röntgen-
kamers inrichten. Er was ook een Duitse
röntgenoloog werkzaam.
In die tijd was Indonesië nogal in trek bij
Duitsers, vanwege de salarissen van dui
zenden rupiahs. Deze dr. Werner had ook
een privépraktijk met een Siemens rönt-
genapparaat. Zijn salaris bij het RSll zal
daarbij vergeleken wel een zakcentje zijn
geweest. Zijn vrouw voelde zich niet zo
thuis in Makassar, de enige uitgaansgele
genheid was de Hollandse soos.
Op een gegeven moment begon zijn appa
raat te storen en hij vroeg terloops aan
Visser om daar eens naar te kijken. Na on
ze officiële werktijd hadden wij het euvel
gauw gevonden en verholpen. Dr. Werner
was in de zevende hemel en dat liet hij
merken ook door ons in de soos op cham
pagne te tracteren. Nu hoefde hij niet te
wachten op een Siemens-technicus die
helemaal uit Soerabaja moest komen.
Tijdens ons verblijf in Makassar waren er
anti-Nederlandse acties in het kader van
Soekarno's confrontatiepolitiek tegen Irian
Barat. Alle Nederlandse bedrijven werden
onder toezicht geplaatst van een speciaal
daartoe in het leven geroepen overheids
instantie. De Nederlanders waren op
staande voet ontslagen en hun plaats werd
ingenomen door Indonesiërs. Hun huizen
werden met leuzen beklad. Ook Philips
ontsprong de dans natuurlijk niet. Alle
Hollanders vertrokken spoorslags met
vrouw en kinderen uit Indonesië. Zo ook
mijn pleegvader en tante. In die tijd was
ik warga negara.
Hoewel Philips twee Indonesische direc
teuren had, een technisch en een commer
cieel directeur, werden deze toch onder
curatele van twee militairen gesteld: een
majoor en een kapitein van de landmacht.
De majoor werd later president-directeur
nadat hij tot overste bevorderd was.
De naam veranderde in Ralin (Pabrik Radio
dan Lampu Indonesia). Het Nederlands
werd taboe; er moest Indonesisch worden
gesproken. Toch spraken we op de weke
lijkse vergaderingen onder voorzitterschap
van de majoor doodleuk Nederlands.
Ik heb het zelfs meegemaakt dat een solli
citant door Personeelszaken werd afgewe
zen omdat hij geen Nederlands sprak.
Want, zo werd er geredeneerd, dat bewees
dat hij vroeger geen zogenaamde Hollands
Inlandse School had gevolgd. Zijn voorop
leiding werd dus ontoereikend geacht
voor een functie in de hogere regionen.
De handelscorrespondentie werd in het
Engels gevoerd, dus iedereen ging driftig
Engels leren. Ook de functies kregen een
Engels tintje, zoals Branch Manager, Pro
duct Manager, et cetera. Het geheel stond
onder leiding van de Board of Management.
Ook verscheen het kantoorpersoneel nu in
een spierwit overhemd met stropdas op
het werk; zij behoorden nu allemaal tot
de staf.
Zo ook Alamsjah. Zijn collega's lieten zijn
zijden das door hun vingers glijden en
zeiden bewonderend: 'Staff tie.' Kennelijk
was Alamsjah nog niet zo ver gevorderd
met zijn cursus Engels, want hij werd ra
zend. Hij verstond namelijk: 'Staf tai', wat
zoveel wil zeggen als 'lij bent ook maar
een staflid van lik-me-vestje.'
Ik trok mij van die ongeschreven kleding
voorschriften niets aan en verscheen in
mijn functie van X-ray Service Manager als
gewoonlijk in een sportshirt met korte
mouwen. Ook bleef ik mij voortbewegen
op mijn eigen motorfiets. Voor mij geen
dienstauto met chauffeur. In die tijd bezat
ik een Djawa Twin, 350 cc, in speciale uit
voering. Door een ingenieus mechanisme
was de kickstarter gecombineerd met de
versnellingspedaal.
I loe ingewikkelder het mechanisme, hoe
gevoeliger voor storingen, dus binnen de
kortste keren mankeerde er iets aan.
Zo kwam ik bij Pak Ali terecht, die zijn
bengkel had onder de asemboom in de
vroegere Laan de Bruin Kops. Een mecha
nisme was nooit zo ingewikkeld of Pak Ali
kon het repareren. Na die tijd was ik een
vaste klant van hem. Menigmaal heeft hij
mij met zijn vakmanschap uit de brand
geholpen.
Eén van onze klanten met een servicecon
tract was de Stanvac, een Amerikaanse
Oliemaatschappij, die een raffinaderij in
Soenggaigerong had en olievelden bij
Lirik, Midden-Sumatra. Dus voor de jaar
lijkse check-up vloog ik op een gegeven
moment per companyplane naar Lirik.
Midden in de jungle was hier op z'n Ame
rikaans een nederzetting uit de grond ge
stampt. Woningen voor expatriate-staff,
een guesthouse, school, zwembad, et cetera.
Alles airconditioned en hermetisch afgeslo
ten door muskietengaas. Elke week kwam
een wagen langs en bespoot de gebouwen
en het gras met DDT.
Er was een Hollandse dokter die in zijn
polikliniek een röntgenapparaat had. De
rest van de staf bestond uit Amerikanen,
's Avonds werd ik voor een borreltje bij de
Hollandse dokter thuis uitgenodigd.
Hij vertelde dat hij, toen hij er pas woonde,
elke nacht in zijn kippenhok een panter
op bezoek kreeg. Ten einde raad is hij
toen maar opgehouden met het houden
van kippen.
Na een paar dagen vloog ik terug naar
Palembang voor een bezoek aan Sunggai-
gerong. Dat ligt aan de overkant van de
rivier de Musi. De BPM heeft een raffina
derij in Plajoe, aan de Palembangkant van
de Musi. Omdat ik de veerpont gemist
had, moest ik met een speedboat overste
ken. Toen de stuurman hoorde dat ik uit
Djakarta kwam, vroeg hij meteen of ik
hem aan onderdelen kon helpen.
Postbus 81 140, 3009 GC Rotterdam,
HET BOEK DER INDO'S
In ruim 50 korte verhalen over één fa
milie geeft ex-redacteur bij Het Vrije
Volk Paul van der Put de geschiedenis
van de Indo's weer, vanaf de komst
van de Nederlanders in Indië tot he
den. Geen ego-document maar een
liefdevolle kroniek over mede-Indo's.
ISBN 90-75413-05-X 29,50
tel./fax: 010 - 4217913, e-mail indonet@antenna.
INDONESIË GIDS NEDERLAND
2de editie, de onafhankelijke adres-
gids met instellingen en groeperingen
op het gebied van Indië en Indonesië.
ISBN 90-75413-03-3, 20,-.
(Rechtstr.: 24,-- op giro 723 1916)
Bezoek de website van Indonet:
http://www.antenna.nl/indonet
De site bestaat sinds juli 1996 en er
nl Levering via boekhandel of rechtstreeks
zijn steeds interessante zaken te vin
den over Indië en Indonesië, b.v. de
internet-editie van de adresgids.
Lees het levensverhaal van Frank
Neijndorff in Achterom gekeken,
mijn jeugd in Nederlands-lndië
1929-1949, 2de dr., ISBN 90-75413-
02-5 25,— en Een Indo in Hol
land, ISBN 90-7541 3-04-1 27,50
42ste jaargang nummer 3 september 1997
37