Nederlandse vertaling
meesterwerk Wallace
moessQn
Duizendpoot zoekt
vogel zonder vleugels
Wallace maakte net als Darwin een lange
reis om onbekende schatten van de natuur
te vergaren. Acht jaar lang, van 1854 tot
1862, trok hij langs de eilanden van de
Maleise en Indonesische archipel en
schreef over alles wat hij interessant vond.
Daarbij beperkte hij zich zeker niet alleen
tot de planten en dieren in het gebied.
Terug in Engeland schreef Wallace een
vuistdik reisverslag: Het Maleise eilanden
rijk (1869), waarin een enorme hoeveel
heid onderwerpen aan bod komt.
Bij uitgeverij Atlas is de Nederlandse ver
taling van het boek verschenen.
'Alleen omdat ik zo'n bezield natuurvorser
ben, was ik opgewassen tegen de onafge
broken regen, de aanhoudende ziekten,
het slechte eten en een mieren- en vliegen
plaag die alles overtroffen wat ik ooit had
meegemaakt. En toen grote verzamelsuc-
cessen uitbleven, werd dit alles nog on
draaglijker.' Alfred Russel Wallace is meest
al typisch Brits gereserveerd, maar als hij
weinig vlinders en torretjes vangt, komt de
teleurstelling aan de oppervlakte.
Het reisverslag van zijn achtjarige verblijf
De Engelse bioloog Alfred
Russel Wallace (1823-1913)
staat onterecht nog altijd in de
schaduw van zijn beroemde
tijdgenoot Charles Darwin.
Darwin (1809-1882) is als
eerste op het idee van evolutie
gekomen, maar Wallace
bedacht korte tijd daarna
dezelfde theorie.
door Kees Kaptein
in de Maleise archipel toont telkens weer
aan hoe hartstochtelijk Wallace, ondanks
zijn terughoudendheid, van zijn vak hield
De rijkdom aan onderwerpen is overwel
digend en juist de gedetailleerdheid van
de beschrijvingen maakt het boek zo inte
ressant. Daar komt bij dat Wallace een
zeer vlotte pen had, waardoor het boek
leest alsof het gisteren geschreven is. Dat
we met de vorige eeuw te maken hebben,
blijkt eerst pas goed als hij op Borneo in
korte tijd tientallen orang-oetangs uit de
bomen knalt, iets wat in 1997 - het (aar
van de Mensaap - toch moeilijk te verko
pen zou zijn.
Natuur en beschaving
Wallace's bespiegelingen over hoe je een
kolonie moet besturen zijn erg de moeite
waard. Tijdens zijn verblijf op lava valt het
hem op, dat het cultuurstelsel veel beter
werkt dan de vrijhandel in de Engelse
overzeese gebieden: Volgens mij gaat er
niets boven het Nederlandse systeem wan
neer een Europese natie een land verovert
dat wordt bewoond door een nijver
maar half barbaars volk'. Een soort 'vader
lijk despotisme' is naar zijn mening veruit
te verkiezen boven ruilhandel waarbij de
inheemse bevolking met sterke drank en
opium betaald wordt.
Zijn mening over Max Havelaar is zelfs
voor onze tijd vooruitstrevend.
Hij vindt de Max Havelaar, geschreven
door 'iemand in Nederland' een zeurderig
boek, dat bovendien 'saai en langdradig' is
en vol staat met 'uitweidingen zonder kop
of staart'. Toegegeven, het cultuurstelsel is
een milde vorm van slavernij waarbij mis
standen zich zeker zullen voordoen, maar
Wallace voorspelt een toename van de
welvaart en van het beschavingspeil, al
moet daar - buiten het onderwijs - wel
'het geleidelijk oprukken van Europees
bloed' aan te pas komen.
De wilde natuur en de beschaving zijn de
stokpaardjes van Wallace. Als de natuur en
de beschaving in evenwicht lijken, gaat hij
pas écht reclame maken: 'Java [mag) zich
gerust het mooiste tropische eiland van de
wereld noemen en het is volgens mij
even interessant voor de toerist op zoek
naar nieuwe en mooie panorama's, als
voor de natuurvorser die de verscheiden
heid en schoonheid van de tropische na-
26
