Over plantennamen gesproken
de buurt komen kijken. Er zijn kleine, ui
terst eenvoudige hutjes die te huur zijn en
een paar eetwarongs, maar electriciteit is
er niet en de waterleiding ligt nu al tot
vlak bij de desa. Heel primitief dus, maar
adembenemend en paradijselijk mooi.
De plaatselijke bevolking wil graag het
een en ander ontwikkelen en probeert wat
meer toerisme naar het eiland te trekken,
maar het gaat allemaal vrij moeizaam,
omdat men bepaald niet zit te wachten op
de heersers uit Banda Aceh, of projectont
wikkelaars en andere zakkenvullers. Aan
toerisme wordt natuurlijk goed verdiend,
maar Pulau Weh is zo'n kwetsbaar gebied.
Als het toerisme daar te grootschalig
wordt aangepakt, zou het gauw de ver
keerde kant uit kunnen gaan. De bevol
king is arm; je zou ze graag boven de ar
moedegrens willen uithelpen.
Aangezien er vrij veel belangstelling is van
de nabestaanden voor de algemene
begraafplaats, die nu vrijwel geheel over
woekerd is, was er een plan van de naburi
ge desa om door hen het onderhoud van
deze begraafplaats te laten doen tegen
betaling. Dit geld zou dan uit een fonds
moeten komen. Ook nu bestaat weer de
vrees dat het geld niet op de juiste plaats
terecht zal komen.
Als iemand van de lezers daar een idee of
suggestie over heeft, zou ik dat graag wil
len horen.
Op de titelvraag van dit artikel: Hoe gaat
het met Sabang op Pulau Weh, luidt dus
het antwoord: Het houdt niet over, want
het is armoe troef. Het is er echter zó
mooi, dat ik blijf dromen over dit eiland
met zijn vriendelijke bevolking.
Dit artikel heeft Mia Koning-van der Veen
geschreven naar aanleiding van haar boek:
Dromen over Sabang.
Bestelling van boek mogelijk bij:
Mia Koning-van der Veen, Brandaris 10,
4902 CZ Oosterhout (N.Br.),
tel. 0162 - 43 17 83.
Pasarstraat, Sabang 1993.
Vanwege mijn beroep en vroegere werk
kring (ben nu al twintig jaar met pen
sioen) heb ik nog enkele boeken over bo
tanie staan in mijn boekenkast. Nergens
ben ik de plantennaam Nonya belanda ma-
kan sirih tegengekomen. Sandra Damen
Moesson 15 juli 1997, pagina 5) had zich
al eerder afgevraagd waarom een inlandse
(ze bedoelde een Indonesische) plant een
naam had die duidelijk met Holland te
maken had. Waarop haar veronderstelling
gebaseerd is, weet ik niet, maar het gaat
hier om een uit midden-Afrika afkomstige
klimheester, waarvan de wetenschappelijk
naam Clerodendron thomsonae is, familie
Verbanaceae, waar onder andere de jati
(Tectona grandis) en de tembelekan (Lan-
tana camara) thuis horen.
Wat betreft de naam Clerodendron thom
sonae het volgende: de naam van het ge
slacht (genus) Clerodendron bestaat uit
twee Griekse woorden, respectievelijk klê-
ros, dat 'lot' of 'kans' betekent; dendron is
'boom', dus clerondendron betekent 'kan
senboom'.
De soortaanduiding thomsonae is latinise
ring van de naam van mevrouw Thomson,
echtgenote van de Engelse zendeling
W.C. Thomson, werkzaam in Afrika, die
de plant in 1861 naar Europa zond.
Zie dr. C.A. Backer, Verklarend Woorden
boek van Wetenschappelijke Plantennamen.
Batavia, Visser Co., 1936.
De Nederlandse naam van de plant is
Gebroken hartjes en de Indonesische is
Nyonya cinamakan sirih en betekent: 'de
(Chinese) dame die sirih kauwt'. De don
kerrode kleur van de kroonbladen wordt
dan vergeleken met de rode kleur van het
speeksel dat men krijgt tijdens het kauwen
van een sirihblad (Piper betle) met toe
voeging van betelnoot (Areca cathecu),
gambir (LIncaria gambir) en gebluste kalk.
De naam Luizenplant is misschien van
toepassing op Clerodendron paniculatum,
die groeit in Zuid-China, Indonesië en
Maleisië. Deze bevat vluchtige oliën waar
mee men de luizen tracht te bestrijden.
Ik kan het niet met zekerheid zeggen.
Het is maar een veronderstelling, omdat
men in Maleisië 'its essence as an elixir'
gaat gebruiken.
Toevallig hebben we enkele planten van
deze soort op ons erf staan en ik hoop in
de nabije toekomst een foto ervan op te
sturen.
Wat ook onze speciale aandacht verdient,
is de op lava voorkomende - vanaf de
laagvlakte tot 750 meter boven de zeespie
gel - Kembang bugang (Sundanees) of
Glaskauwerplant (Nederlands), waarvan
de Latijnse naam is Clerodendron calamito-
sum. Een geneeskrachtige plant. Volgens
dr. A.G. Vorderman, Officier van Gezond
heid der Marine, later Civiel-Geneesheer
op lava (1871) is afkooksel van de blade
ren een voortreffelijk middel tegen nier
en blaasstenen.
De bevindingen van Vorderman werden
naderhand bevestigd door mevrouw
Kloppenburgh-Versteegh. Volgens volks
verhalen is de mond onkwetsbaar bij het
kauwen van glas mits men het in een blad
van deze plant wikkelt.
Degene die belang stelt in de betekenis
van plantennamen en het nut van de
plant zelf kan zich hoogstwaarschijnlijk
wenden tot de afdeling ethno-botanie van
het Rijksherbarium in Leiden.
K.S. Depart
Pematangsiantar, Sumatra
Bronnen:
L. Bruggeman: Indisch tuinboek,
Prof. dr. E.D. Merrill: De plantengroei in de
Maleische archipel.
Bewerkt door Dr. Josephine Th. Koster,
K. Heyne: De nuttige planten van
Indonesië.
42ste jaargang nummer 5 november 1997
31
