Krijgsraad
moessQn
Dan krijg opeens die lange vent
Njang pake benen zonder end,
Debal, en dan hij rennen maar,
Hij taroh hier, hij taroh daar,
Hij rennen door tot bij de hok
Namanja 'kool' volgens si-Tjok
Hij loert, hij mikt, hij trapt, wah sioet
De kieper spring, hij grijpt - loepoet!
En dan, toplas, geschreeuw, oh man,
De bal hij ligt in koeroengan.
En dan, als alles is weer stil
Die luitjes gaan maar weer ngintil
Achter de bal van voren aan.
Weer trappen, rennen, dauwen, slaan
'Koh kenniet op' ik zeg tot Tjoh
'Apa die lui nog niet kapok?'
'Tobat, als ikke lopen zo
Mijn darmen al gado-gado'
Si-Tjoh, hij lach met lip omlaag
'Tuurlijk, maar jij ook ouwe saag,
Maar die, ja sportlui, ja immers kan,
Zij hebben 'langdauer' man.
Ik zwijgen stil en kijken maar
Naar dat serampang door elkaar
Soms stil zij stop van tet tot tet
Dan ister vreselijk, of wel 'opset'
Totdat dan klink een lange fluit.
En hele mes, hij is dan uit.
Wij staan dan op, wah mijn gevoel
Waar ik gezeten heb, betoel,
Ister niet meer, ik heus niet weet
Of daar kapot of not kompleet.
Mijn oren doof, mijn kuit kempès
Mijn kop zo nat als koppie-es.
Mijn oog siepiet, mijn keel ja schor
Mijn hersens als klapa kopjor.
Door al dat trappen en gegil
Ik ben zo moe, betoel kesel.
Maar toch, al voel als ouwe bes
Toch ramé heus, zoon voetbalmes
En 's avonds, toen ik lig in bed.
Ik dromen maar, van so 'Ko-Get'.
Th. Rubaij Bonman
"INGET MATT "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
'Wat heb jij uitgevreten? Je moet bij de ge
neraal komen', zei de sergeant. Ad rem als
ik ben, zei ik 'gossie' en ging naar de Gou
den Koets, de barak, waarin de hoogste
officieren in het kamp Gloegoer bij Medan
verbleven. Ik had de generaal nog nooit ge
zien, ofschoon ik sinds 24 juni 1942 tege
lijk met die officiersgroep in de Uniekam
pong in Belawan Deli, de havenplaats van
Medan, had gezeten. Daarna was die groep
naar Gloegoer vervoerd en onze groep, de
laatste, ongeveer twee weken daarna.
In militaire dienst is een sergeant-majoor
in de praktijk het hoogste gezag voor een
soldaat, maar een generaal is meer iets als
Schepper op het plafond van de Sixtijnse
Kapel in Rome. Ik was daarom nogal ver
baasd toen generaal-majoor R.T. Overakker
mij een stoel aanbood en zei: 'Jij bent be
stuursambtenaar geweest in Padang
Sidempoean en Taroetoeng. Ik wil dat je
een lijst maakt met de namen van be
trouwbare inlanders, om klaar te zijn om
het gezagsvacuüm op te vangen als we be
vrijd worden.' Ik schrok van zijn voorstel.
'Generaal, u weet toch hoe fel de Japan
ners zijn op alles wat geschreven is en dat
het zelfs verboden is een dagboek bij te
houden? Wij hebben al een huiszoeking
gehad en toen is er een schrift van mij met
verhalen in beslag genomen. Als ik aan
uw verzoek voldoe, breng ik mezelf in ge
vaar en alle mensen die ik noem. Nee, het
spijt me, maar ik doe het niet.'
De generaal keek me ernstig aan en zei:
'Dan beveel ik je het te doen.' 'Dat kan u
mij niet bevelen', zei de eigenwijze sol
daat. 'LI kunt de bestuursambtenaar niets
bevelen en de soldaat alleen dat, wat tot
zijn taak behoort.' 'Dat wordt dan een
zaak voor de krijgsraad', zei mijn hoogste
baas ernstig. 'Dat zullen we dan moeten
afwachten', zei de vlegel (ik).
Achteraf geloof ik, dat ik ongelijk had.
In de staat van oorlog en beleg is het mili
tair gezag hoger dan het burgerlijk gezag,
dus hij kon het wel bevelen. De generaal
vermoedde blijkbaar, dat hij uit Indië afge
voerd zou worden, want hij stelde 18 mei
1942 een document op, waarbij hij de
kapiteins K. ten Velde en C. Woudenberg
opdroeg in afwachting van mijn komst
'het gezag over te nemen'.
Deze verklaring werd vermenigvuldigd,
want iedereen die bij deze zaak betrokken
was, moest toch weten waar hij aan toe was.
Uit het dagboek van mijn vriend R.C. van
den Bosch in Gloegoer blijkt, dat de gene
raal met de hoofdofficieren op 15 juli
1942 naar Singapore werd afgevoerd.
Harm Gunning uit onze brigade ging als
vrijwillige oppasser mee en ook een arts
werd als verzorger aangewezen. De groep
die bekend werd als de 'special party',
werd aangevuld met vele hoge burgerlijke
en militaire autoriteiten van elders, onder
wie de legercommandant, de gouverneur-
generaal, de gouverneur van Sumatra,
et cetera. Zij verbleven eerst op Formosa
(Taiwan) en bij het oprukken van de Ame
rikanen in de Pacific werden ze naar
Mantsjoerije vervoerd. In Moekden wer
den zij door de Russen bevrijd (1945).
Ook na het vertrek van generaal Overakker
c.s. groeide zijn organisatie verder. Ik heb
nergens kunnen vinden hoeveel mensen
hierbij ten slotte betrokken waren, maar
het moeten er honderden zijn geweest.
Vooral Indonesische oud-Knillers, Chine
zen en anderen. In maart 1943 werden de
eerste samenzweerders op Sumatra gear
resteerd, van wie er vijfendertig werden te
rechtgesteld en tien tot levenslang werden
veroordeeld. Toen werd door bekentenis
sen ook de organisatie van Overakker c.s.
ontdekt en alle betrokkenen van Formosa
naar Sumatra vervoerd. Volgens dr. L. de
Jong zouden ook Ter Velde en Woudenberg
zijn gearresteerd, maar dat lijkt onwaar
schijnlijk wat de eerst genoemde betreft,
want deze is omgekomen bij de torpede
ring van de Van Waerwijck op 26 juni
1944, dus bijna een jaar later. Bij het pro
ces in Fort de Koek werden vele doodvon
nissen uitgesproken en verschillende be
klaagden bezweken in de gevangenis
aldaar. Alleen overste |.H. Blogg overleefde
de gevangenschap. Hoeveel slachtoffers er
daarvan vielen onder de 'betrouwbare in
landers en Chinezen' weet ik niet, maar
het moeten er honderden zijn geweest.
Heb ik gelijk gehad, toen ik het bevel van
de generaal weigerde op te volgen? Ik weet
het niet. Het recht had ik waarschijnlijk
niet, maar sinds de processen van Neuren
berg eist men van de mindere toch, dat hij
niet klakkeloos elk bevel opvolgt, maar
zijn eigen verantwoordelijkheid draagt.
C. van Heekeren
42
Begrafenis-
en Crematie- Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
EN ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren:
Frederik Hendriklaan 7 - Den Haag
Tel. 070 - 355 64 27 (drie lijnen)
Voor al uw parties en reünies
Sophisticated dansmuziek
en gitaarballads
UITGEBREID DANSREPERTOIRE
J.A.(Fons) Phefferkorn
Barnsteenhorst 51, 2592 EB Den Haag,
tel.: 070 - 347 39 35 of 070 - 354 99 05
