De atlatl
c
moessQn
Waerde
School Kollmann
Wat een leuk artikel van Ernst Kollmann
over het verblijf op de school van de heer
en mevrouw Kollmann tijdens de Australi
sche tijd na het fapanse kamp. Wat ergens
diep in de herinnering lag begraven, kwam
naar boven. Na alle ellende was de school
een oase van rust. Ik kan mij alleen niet
herinneren dat ik zulke slechte manieren
uit het kamp had over gehouden, zoals
Ernst het uitdrukt. Op deze school kon ik
mijn verhaal kwijt. Dit heeft mij mogelijk
behoed voor een kampsyndroom.
Misschien hebben die Australische kinde
ren van toen er wel enige nachtmerries
aan over gehouden. Ik hoop het niet.
In de korte tijd dat ik bij de marine dien
de, was Paul van Es een van mijn jaarge
noten op het KIM. Later toen ik overging
naar de cavalerie ontmoette ik Ernst weer
op de KMA als jaargenoot. We hebben
toen niet echt over onze gemeenschappe
lijke herinneringen gesproken. Alles
(on)bewust weggestopt met het bijbeho
rende verleden van het kamp? Mogelijk is
het artikel van Ernst een reden voor een
reünie? Als er belangstelling is, laat het
Ernst of mij weten!
Willem Plink, Midachten 53, 8162 CK
Epe, tel. 0578 - 61 21 38
Ernst Kollmann, Schaepmanlaan 2,
3818 JZ Amersfoort, tel. 033 - 46 11 960
INDONESISCH
SPECIALITEITEN RESTAURANT
DEWATA
Beeklaan 269 - Den Haag
Tel. 070 - 346 76 97
(Tdku Cjimbat
C (diin^
De atlatl (een Azteeks woord voor speer
werper), waarvan de heer Van Balgooy ons
in Moesson van 15 september 1997 rotste
keningen liet zien, is een zestig tot zeven
tig centimeter lang stuk hout met een op
staande rand aan het achtereind. De speer
die langs het hout ligt, rust met zijn uit
einde tegen deze rand. Bij het werpen van
de speer, waarbij de hand een zwaai naar
voren maakt, slaat de atlatl de speer weg
en valt zelf neer. Aan de atlatl zijn riemen
bevestigd die achter langs de rug van de
hand om de vingers grijpen en ver
hinderen dat het instrument uit
de hand vliegt (zie de tekeningen).
Het principe van het werpen met
de atlatl kennen we eigenlijk
wel. Vroeger, op het sportveld,
hielden wij de speer gewoonlijk
ongeveer in het midden, bij het
zwaartepunt, vast.
De speer is dan
in balans.
De vingers zijn
gekromd. Er bestond ook een an
dere methode. Onze gymnastiekle
raar had bezwaar tegen deze metho
de, omdat daarmee de regels voor het
wedstrijdwerpen overtreden werden. Wat
wij van onze leraar niet mochten doen,
maar wat wèl voor effect zorgde, was de
speer met de linkerhand in positie bren
gen en de worp uitvoeren met de vinger
toppen van de rechterhand tegen het on
dereind. Bij het werpen met de atlatl
wordt de arm van de werper als het ware
verlengd met nog heel wat meer dan die
paar vingerkootjes. De zwaai van de arm
wordt wijder, het traject waarover de speer
zijn impuls krijgt langer, de speer vliegt
sneller en verder en treft het jachtdier do
delijker. Met deze methode werden bizons
en mammoeten, maar ook vogels en vis
sen, gejaagd.
De atlatl kwam voor in heel Amerika en
is, of was, tot voor kort in gebruik bij de
Eskimo's en de Australische Aboriginals.
In Azië en Europa werd het apparaat ver
drongen door pijl en boog, ook zo'n uit
vinding die de mens in staat stelde zijn
lichaamskracht efficiënter te gebruiken
dan hem van nature gegeven was.
Op rotstekeningen uit het Magdalenien in
Spanje en Frankrijk, circa 20.000 -10.000
jaar voor onze tijd worden pijl en boog
duidelijk afgebeeld.
Om de atlatl, die ouder is, ook op zulke
tekeningen te herkennen, moet men na
tuurlijk weten hoe het ding eruit zag en
hoe het werkte.
Bent u niet meer in staat om zelf het graf van uw dierbare te onderhouden?
Omdat u te ver weg woont... Of het werk lichamelijk niet aankunt...
Of misschien omdat u teveel door andere zaken in beslag wordt genomen?
Met respect verzorgt graveniersbedrijf De Waerde zorgzaam onderhoud. Aan gedenktekens
en grafmonumenten waarvoor u zich als nabestaande verantwoordelijk voelt.
Op de petroglyphs van
Renegade Canyon zien we aan het
boveneind een haak, in het midden
een dikke ronde bal en aan het onderste
gedeelte een oog of een lus.
De haak zal tegen het ondereind van de
speer moeten rusten en de lus verbeeldt
de riemen die om de vingers gaan. De dik
ke bal herinnert aan de steen die aan de
atlatl is gebonden en waar we het nog niet
over hebben gehad. De steen dient om het
zwaartepunt naar achteren te brengen,
zodat de hand atlatl plus speer verder naar
achteren vast kan houden en het geheel in
balans blijft. Of de massa van de steen
ook bijdraagt aan de klap die de speer
wegslaat, daarover kan verschillend wor
den gedacht. Het in beweging brengen van
de steen kost spierkracht die, zonder
steen, aan de speer ten goede zou komen.
Maar het is heel goed mogelijk dat de pri
mitieve jager, een extra drijvende kracht
in de steen vermoedde en dat hij daarom
zo dik werd afgebeeld.
Mogen wij de illustrator jack LInruh in de
National Geographic van oktober 1988 ge
loven, dan bestond een primitieve vorm
van de atlatl uit niets anders dan een stuk
hout of bot met een haak aan het eind.
Deze werd tegen het uiteinde van de speer
geplaatst. De linkerhand hield de speer in
balans en de rechterhand sloeg. Onze ge
diskwalificeerde schoolmethode dus.
F. van den Bosch
6
T VA M U JJ
MB JJ Cj
GRAVENIERSBEDRIJF
/'fjy/rr/ errs Ar/vsts/r/vsty
Will u meer weten over wat De Waerde voor u kan betekenen?
Bel of .schrijf voor een afspraak of brochure. Postbus 642, 2700 AP Zoetermeer, Nederland. Tel: (079) 3313409.
