Geboortehuis Rumphius
ontdekt
moessQn
Ambonse natuurhistoricus in de herfst van
1627 te Wölfersheim werd geboren.
De precieze datum is niet bekend, omdat
juist in die tijd de Dertigjarige Oorlog
(1618-1648) in alle hevigheid aan de gang
was en enige tijd de kerkelijke administra
tie onvolledig was. Men kon wel vaststel
len dat Rumphius' moeder inderdaad van
Nederlandse afkomst was. Ook haar fami
lienaam en familiebetrekkingen kwamen
aan het licht. Het geboortehuis kon gelo
kaliseerd worden aan de Rathausgasse 1 in
Wölfersheim. Het huis bleek alles van de
afgelopen eeuwen te hebben doorstaan,
zelfs de Tweede Wereldoorlog.
Burgemeester Joachim Arnold van Wöl
fersheim werd zo enthousiast, dat de ge
meente besloot op dit huis een gedenk
plaat aan te brengen. Op 11 oktober 1997
startten de festiviteiten met de opening
van een zelfs voor Rumphius-kenners zeer
interessante tentoonstelling. Er waren heel
wat documenten te zien, die bij het on
derzoek naar boven waren gekomen.
Men had kosten noch moeiten gespaard;
naast typische Ambonse kruidnagel
scheepjes was er een hele vracht tropisch
fruit. Te midden daarvan pronkte zelfs een
stinkende doerian. Voor een zaal met
tweehonderd mensen werden enkele re
feraten gehouden, waarbij het referaat van
historicus G. Steinl opviel. Zijn gedegen
onderzoek heeft het laatste jaar erg veel
aan het licht gebracht, in het bijzonder
over de betrekkingen tussen de Duitse
Rumpfen en de in de zestiende eeuw naar
Hessen uitgeweken Nederlanders.
De feestelijkheden bereikten hun hoogte
punt in de onthulling van een plaquette
op de gevel van Rumphius' geboortehuis.
Die onthulling werd uitgevoerd door de
burgemeester van Wölfersheim en door de
Nederlandse consul-generaal in Frankfurt.
Onder de vele belangstellenden bevond
zich een klein aarital Nederlanders, dat
zich bezig houdt met botanie, dierkunde
en het leven van de grote Duits-Neder-
lands-Ambonse wetenschapper Georg
Everhard Rumphius. De tentoonstelling
trok volop de belangstelling van bezoekers
en pers. Er zijn zelfs plannen voor het in
richten van een speciale Rumphius-kamer
in het streekmuseum.
We weten nu waar Rumphius precies ge
boren is, alleen de datum blijft onbekend.
Dat hij op 15 juni 1702 op Ambon stierf
weten wij, maar waar zijn graf is, zal altijd
wel onbekend blijven.
VV. Buijze
Waar Rumphius ter wereld kwam, is
altijd een raadsel geweest. Er waren
aanwijzingen dat hij in Hanau (niet
ver van Frankfurt am Main) geboren
werd, of daar in de buurt. Er bestond
ook twijfel over zijn geboortejaar.
De meesten noemden het jaar 1628,
maar sommigen meenden dat het
1627 moest zijn. Onderzoek in de
vorige eeuw had wat betreft het ge
boortejaar niets opgeleverd. Wel wist
men dat zijn vader een Duits bouw
kundige was. Zijn moeder zou van
Nederlandse afkomst zijn. Men leid-
de dit ondermeer af van het zuivere
Nederlands dat Rumphius gebruikte,
zonder germanismen.
In de achttiende eeuw werd in Hanau
naast Duits voornamelijk Nederlands en
Frans gesproken. Om geloofsredenen
waren verschillende mensen vanuit de
zuidelijke Nederlanden naar Duitsland
gevlucht. De vorst van Hanau bood aan
protestanten bescherming.
De herdenkingsplaat aangebracht op
Rumphius' geboortehuis in Wölfers
heim. (Foto: W. Buijze)
Het huis in Wölfersheim waar Rumphius
eind 1627 geboren werd.
Toen in de zomer van het vorige jaar
prof. dr. E.M. Beekman samen met
dr. E.M. (oon naar Hessen ging om de
jeugd van Rumphius te onderzoeken, had
den ze een sprankje hoop om nieuwe din
gen te ontdekken, maar ze koesterden
weinig illusies. Zeker gezien de ravage die
de Tweede Wereldoorlog had veroorzaakt,
leken de kansen om daar nog iets te vin
den bijzonder klein.
Via contacten ontdekten zij daar dat
Rumphius in het plaatsje Wölfersheim
was geboren. Dit plaatsje ligt zo'n dertig
kilometer ten noorden van Hanau. In dat
dorp met nog geen zesduizend inwoners
had nog nooit iemand van een Georg
Rumphius gehoord. Een archivaris kende
wel de naam Rumpf uit documenten uit
het begin van de zeventiende eeuw.
De voornaam van die man luidde August
en zijn beroep was bouwkundige. Nu wis
ten Beekman en loon dat Georg's vader
August heette en dat hij vestingbouwer
was. In de Molukken adviseerde zoon
Georg ook over de aanleg en het onder
houd van forten op Banda en Ambon.
Na flink spitten in de archieven kwam
spoedig aan het licht dat onze beroemde
Het is algemeen bekend dat de natuurkenner Georg Everhard
Rumphius in dienst van de VOC een halve eeuw lang op Ambon
wetenschappelijk onderzoek deed. Volgens overlevering zou hij in
zijn tuin zijn begraven.
Deze zomer werd zijn
geboortehuis ontdekt door
E.M. Beekman en E.M. Joon.
10
/I M CfDACIIjM',
;ÉORG ERERHARD
i MPHI U'S (RliMPFJ
W27 IN WOLFERMlHM
AMBÖINa 'MOl UK KI
Ati. RFORsenr-j ft:
f M D' F S'^Tf D? 7
I 1 O KOM '.T p. y V tOTt S
ivtJikriif. KöilPAMf:s i vo<
I KA r L'.o MITCl ffD
D f. R
A S ATMRAF Cl OSORlfM
Gf.NANN f
FM.! NILS
(Foto: W. Buijze)