Memoires van
Imamura
Hitoshi
ORIENT TRAVEL
moessQn
Een maand of wat geleden vond
ik een boek in de Amerikaanse
bibliotheek in Medan, getiteld
The Japanese experience in
Indonesia*, een bundel van gese
lecteerde memoires van hoog
geplaatste Japanse militairen en
ambtenaren tijdens de periode
1942-1945 hier in Nederlands-
Indië.
Deze memoires zijn vertaald uit het
japans (schijnt een heel karwei geweest te
zijn) en persklaar gemaakt door Anthony
Reid, een historicus verbonden aan de
Australian National University in Canberra,
en Oki Akira. De memoires behoren tot
de weinige documenten die niet vernietigd
werden in de tijd tussen de japanse over
gave in 1945 en de komst van de geallieer
den. De bundel is bijzonder interessant,
omdat het de kijk van invloedrijke Japan
ners weergeeft op de Japanse aanval en
bezetting van Nederlands-Indië.
Eén van de schrijvers is generaal Hitoshi
Imamura, bevelhebber van het Japanse
16de Leger. Zijn beschrijving van de
Japanse invasie op Java bij Merak op de
avond van 28 februari 1942 en de daarop
volgende gevechten en overgave door de
Nederlandse commandant Ter Poorten is
fascinerend en tegelijk zeer bedroevend.
Waar ik naartoe wil is het volgende: van
de week ontving ik het boek van Gavan
Daws, getiteld Gevangenen van de japan
ners**. In zijn voorwoord schrijft hij dat
in de meer dan honderd boeken die de
officiële Japanse geschiedschrijving van de
Tweede Wereldoorlog vormen, het thema
krijgsgevangenen niet voorkomt.
In Imamura 's memoires ontdekte ik toch
een fragment over krijgsgevangenen.
Wat hij schrijft klinkt ons zeer vreemd en
haast ondenkbaar in de oren. Hij geeft
een situatie weer die mij volkomen onbe
kend is. Goed, ik draaide als dertienjarige
jongeman het vrouweninterneringskamp
van de Japanners in. U kent het verhaal:
eerst bij de vrouwen in Kramat en Tjideng;
vervolgens weg van de vrouwen en achter
eenvolgens de jongenskampen Grogol en
Tjimahi in, om het laatste half jaar van de
Japanse bezetting in het 15de Bat. in
Bandoeng (mannen) door te brengen.
Ik was dus nog erg jong (in leeftijd al
thans). Ook na de oorlog en tot vandaag
de dag heb ik nooit geweten dat er Neder
landse krijgsgevangenen hebben bestaan
zoals Imamura die beschrijft in zijn me
moires. Graag zou ik mensen willen spre
ken die hier meer over weten.
Het betreffende hoofdstukje onder de titel
National Pride luidt in het Nederlands vrij
vertaald:
'Als onderdeel van mijn leidinggevende en
administratieve taak op Java, probeerde ik
|Imamura| de spoorwegen, de communi
catie en de olie-faciliteiten te herstellen.
Voor dit doel stelde ik onder Japans toe
zicht, private Nederlandse prisoners of war
te werk, die ingenieurs waren voordat ze
in het leger dienden. Deze Hollanders,
tezamen een paar honderd, genoten vei
ligheid voor hun zelf en voor hun fami
lies, kregen accommodatie en loon. Ik was
er zeker van dat zo'n politiek bij droeg tot
het bewaren van de goede orde op Java en
het herstel van de industrie. Bezoekers uit
Tokyo en andere plaatsen waren veront
waardigd bij het zien van vele Hollanders
die op weg waren naar hun werk of op
een wandeling na de maaltijd. Waarom
was het noodzakelijk de Hollanders zo
vrij te laten? Dit was een van de redenen
van kritiek op mijn administratie. Dit ech
ter, heeft mij er niet van weerhouden van
de Hollanders gebruik te maken.
Steeds weer wanneer ik Japanse officieren,
die het toezicht hielden op de Hollandse
arbeiders bij de spoorwegen en electrici-
teitsbedrijven vroeg hoe de Hollanders
werkten en hoe hun houding was, kreeg ik
bijna zonder uitzondering als antwoord:
"Het is betrekkelijk verrassend hoe de
blanken voor ons Japanners werken, die
toch hun vijanden zijn, zonder ook maar
enige sabotage achter onze ruggen uit te
oefenen. Zij [de Hollanders] doen geen
enkele poging om een goede beurt bij ons
te maken. Zij drukken zich in duidelijke
taal uit dat ze zuiver en alleen werken in
overeenstemming met hun loon.
Hoewel zij niet onbeleefd zijn, doen zij
geen poging zich bemind te maken."
Dit hoofdstuk 'Nationale Trots' heb ik tal
loze malen doorgelezen en telkens komen
dezelfde vragen op. Is dit echt waar ge
beurd? Zo ja, dan moet dit toch een uit
zonderingsgeval geweest zijn. Zouden er
nog Nederlanders zijn die Imamura ken
nen en onder hem 'gediend' hebben?
Wat zijn private prisoners of warIs het
waar dat zij in veiligheid met hun families
samenwoonden, after dinner walks onder
namen en nog een loon kregen in over
eenstemming met hun prestatie? Dat kan
toch niet waar zijn? Zoals gezegd, graag
zou ik commentaar op Imamura's relaas
willen ontvangen.
Nu liggen beide boeken voor mij: Gavan
Daws' boek waarin het verschrikkelijke lot
van de krijgsgevangenen beschreven
wordt, en de memoires van enkele hoog
geplaatste Japanners, die het thema niet
aansnijden tot op een onschuldig hoofd
stukje na van Imamura. Beide boeken zijn
eigenlijk niet met elkaar te vergelijken.
Daws' gefundeerde, tienjarige studie aan
de ene kant en Imamura's luchtig hoofd
stukje uit zijn memoires aan de andere.
Iets blijft mij tergen, want wat de Japanners
lezen is niet Daws maar Imamura en er is
volgens Daws voor hen die geen Engels of
Nederlands kennen ook niets anders.
P. Roelojfs
The japanese experience in Indonesia.
Ohio University,
Monographs in International Studies,
South Asia Series, no. 72.
Gavan Daws: Gevangenen van de
japanners. Uitgeverij De Kern.
RETOUR BANGKOK v.a. 825-
RETOUR JAKARTA v.a. 1209,-
RETOUR BALI v.a. 1550-
RETOUR HONG KONG v.a. 1345-
Een andere bestemming?
Wereldwijd altijd scherpe tarieven!
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 623 74 84
Laan van Meerdervoort 291 - DEN HAAG
Tel. 070 - 361 50 78
14
