Oud en verleden tijd
moessQn
door J.A. Stolk, huisarts
Oude vrienden zijn degenen die vrienden
zijn gebleven. Altijd nieuw en altijd van
deze tijd. Oud heeft zoveel betekenissen
en hoeft niet altijd op verleden tijd te
duiden. Een nieuwigheid is meestal opge
poetste oude kennis en kunde. Zoals altijd
bevestigen de uitzonderingen de regel,
maar die zijn zeldzaam. Daarover latei-
wat meer gezegd.
Ich halte ein Kamerade... dat zong ik als
kind en maakte verder zingend nog meer
ratjetoe van de Duitse tekst. Eén van mijn
beste sobats in de tijd van de jongenskiel
was de zoon van een voormalig onderoffi
cier uit het leger van Der Kaiser, een buur
van mijn grootouders in het oudste'deel
van de stad Djokjakarta. De grote huizen
hadden grote tuinen, voor en achter het
huis. In die tuinen stond een woud van
vruchtbomen. Soorten in manga, de doe-
ren, nangka, serikaja en ramboetan, kolos
sale pohon-kedongdong. Het was een ramp
om in de kleine boom, de sawoh, te klim
men: de getah kon dagenlang niet van je
handen, armen en benen worden gewas
sen; de hansop werd weggegooid.
Verder stonden er kleine, stekelige djeroek
bomen. Djamboe was er in vele soorten
en dit gold ook voor de kates en de
pisang. In de voortuin was een grote per-
golah van de klimplant van de djeroek
Bali geconstrueerd.
Bijna het hele jaar door konden er vruch
ten worden gegeten. Ver in de achtertuin
ontsprong een bron, die een glasheldere
en diepe vijver had uitgesleten ter grootte
van een Indische huiskamer; groot dus.
I lierin poedelden wij met de jeugd uit de
kampong achter het huis. Allen met een
mond vol fruit. Dat mocht niet, maar sa
men met de doroh sinjo kon en mocht
alles. Het was een paradijs!
In de vakanties logeerden mijn broer en ik
vaak bij oma en opa. Van Der Otto, zoals
opa zijn buurman noemde, had ik het lied
Alte Kameraden, of zoiets geleerd. Met de
nodige hoge uithalen en een snik in de stem.
De zoon was een paar jaar ouder dan ik;
en een door mij zeer gerespecteerde mang-
ga- en katesjatter bij de buren. Opa had al
eens met een katapult naar hem geschoten.
Na de inval van de Duitsers in Holland
werden hij en zijn vader ergens op Java
geïnterneerd. Via het Rode Kruis heb ik tot
tweemaal toe een brief van Wil - de roep
naam van Wilhelm - ontvangen. Zijn wan
hoop was tussen de regels door te lezen.
Toen de oorlog uitbrak met Japan zijn zij
op transport gesteld naar Ceylon. Ik heb
die brave mensen nooit meer terug gezien.
Tegen Duitsers heb ik niets. Nooit gehad
ook.
Het Duits heb ik nooit goed leren spreken.
Onze buurvrouw uit Hamburg in het villa-
gio panoramico, aan de voet van de Monte
Baldo vlak bij het Lago di Garda, waar wij
een kleine vakantiepondok hadden, maan
de mij elke keer weer: 'Spreken Sie toch
nur Hollands Herr Dokter. Ik verstehe Sie.
Hollands ist toch schlecht Deutsch!'
Op die wijze natuurlijk wel. Maar ik denk
dat zij bedoelde dat mijn Duits op slecht
Hollands leek. Nooit goed Duits gesproken.
De beste herinneringen kunnen in heim
wee veranderen. Melancholie of nostalgie
kan toeslaan. Te veel in je herinneringen
leven, is niet goed. Heimwee is bijna een
ziekte. Met melancholie hoor je naar een
psychiater te gaan en nostalgie is oorzaak
van chronisch verdriet. Goede herinnerin
gen kunnen je ziek maken. Invloeden van
buitenaf zijn de oorzaak. Ie kunt niet
(meer) je eigen verdriet en je eigen goede
herinneringen hebben. Ie wilt bijvoorbeeld
je gezin niet in jouw ellende betrekken.
|e kleine vreugdes - een gestolen pisang
van de bewakers in het kamp - tussen al
die ellende door, dat zou zeker niemand
begrijpen.
Hier in Holland noemt de ene Hollander
ons kampleed Oost-Indisch verdriet, de
andere Belanda trekt zich daaraan op. Het
is daarom Oost-Indisch verdriet, omdat de
lapanner in die zogenaamde verre oorlog
voor het merendeel Chinezen vermoord
de. Nou, dan wij hier in Holland. Tachtig
procent van de joden werd vermoord en
de Duitsers hebben ook de loper van de
trap en onze fietsen gejat.
En dan dat begrip! Natuurlijk is het erg
dat je vader voor jullie ogen door de Ja
panners aan de kalikant werd onthoofd,
maar jullie hadden het altijd warm en jul
lie hadden volop eten. Ja toch?
Een enkele keer wist ik niet meer wat trau
matischer voor mij was die eerste jaren in
Holland. De lellen van een Japanner, die
ik had gekregen, het verloren geboorte
land of die eindeloze verhalen over de el
lende van de hongerwinter.
Tijdens mijn studie heb ik geleerd dat
trauma's voor de één op een overdreven
emotie kunnen lijken, maar voor degene
die er onder lijdt, is het een kwelling.
Kapot, stuk en geen zin meer in het leven.
Waarom? Waarvoor? Waardoor? Het zijn
zinloze vragen!
Ik heb een jongere collega gehad, die een
jaar of twee na een operatie in een diepe
depressie raakte. Hij was tegelijkertijd aan
de maag en aan de galblaas geopereerd.
Jarenlang had hij last van maagzweren en
de galstenen waren ook een plaag. Hij kon
een nieuw leven beginnen, zou je denken.
Maar het tegendeel was het geval. Hij
bleef bijna een jaar lang in een psychiatri
sche kliniek.
Tenslotte werd hij, hoewel niet genezen,
toch ontslagen. Enige jaren geleden heb ik
hem even gesproken. Nog steeds somber
en suïcidaal. Zijn leven was vernietigd,
meende hij, en zijn lichaam zonder reden
kapot gesneden tot een nutteloos vod.
Hij was boos en jaloers op deze tijd. Maag
operaties als gevolg van ulcera (zweren)
zijn nu niet meer nodig. Ze zijn met me
dicijnen te genezen en een galblaas halen
ze nu weg via een piepklein gaatje in de
buikwand. En in deze wereld van agressie
en hebzucht kon hij niet leven.
Het klonk mij heel theatraal en onbegrij
pelijk in de oren. Voor hem was het een
ramp. Zijn gezin had hem verlaten en zijn
werk kon hij niet meer doen.
Nieuw, anders en zelfs beter kunnen voor
het individu heel frustrerend zijn. Hoe dat
komt, weet ik niet. De littekens van een
maag- en galblaasoperatie kunnen inder
daad verbijsterend groot zijn. Nu hoeft
dat dus niet meer. Daarom een depressie
krijgen? Er moet meer zijn.
De opvatting bestaat dat de maagzuurrem-
mer (onder verschillende namen bij de
apotheek verkrijgbaar) het enige echt
nieuwe medicijn is van deze eeuw. De an
dere medicijnen zijn slechts verbeteringen
van reeds bestaande. Toch denk ik dat je
peniciline en insuline ook nieuwe medi
cijnen kunt noemen.
Nieuwe ziektes zijn volgens mij een modi
eus verschijnsel in de wereld van de ge
neeskunde. Artsen kunnen en weten heel
36
op uwge/ondheid
