Aardbeving op Ambon moessQn In Midden-Italië hebben aardschokken dit jaar enorme schade aangericht. Kerken stortten in elkaar, fresco's veranderden in puzzels en mensen moesten bivakkeren in tentenkampen. De beproeving was extra zwaar, omdat de bevingen meer dan twee weken aanhielden. Je kunt je daarom enigszins voorstellen hoe de Ambonezen zich moeten hebben gevoeld na de 'schrickelijcke aerdbevinge' in 1674 en ruim drie jaar seismische on rust. Het verslag dat de Duitse natuuron derzoeker Rumphius van deze ramp deed, in zijn 'Waerachtigh Verhael', is om meer dan één reden de moeite waard. Beschrijvingen van natuurrampen zijn voor onze kennis van het verleden belang rijk. Zo weten we dat Ambon met grote regelmaat getroffen werd door natuurge weld. In 1705 was er een grote aardbeving die twee dagen aanhield, en tussen 1647 en 1824 deden zich minstens zes vulkaan uitbarstingen voor, die soms hele dorpen wegvaagden. Georg Everhard Rumphius was een voor beeldig observator: in zijn korte verslag geeft hij een zeer gedetailleerd overzicht van de gevolgen van de aardbeving die aan 2322 inwoners het leven kostte, waar onder 31 Europeanen. Terloops vermeldt hij nog dat zich 'daer onder de Huysvrouw van den Koopman G.E. Rumphius nevens haer jonghste Dochter' bevonden. Teksten zeggen veel over hun schrijver. Als ze over een angstige of zelfs levensbedrei gende gebeurtenis gaan, leer je de auteur kennen. Een goed voorbeeld is de laconieke na tuurvorser Alfred Russel Wallace. Hij ty peerde de opwinding tijdens zware schok ken op Celebes in 1859 als 'aardbevinkje spelen' en probeerde nog voor dat de be ving afgelopen was slaap te vatten. Charles Darwin komt bij een aardbeving in Chili juist naar voren als een bezorgde man: zou er niet direct een revolutie uit breken als een aardbeving Engeland treft, vraagt hij zich af. De vraag rijst natuurlijk waarom Rumphius zo afstandelijk vastlegt dat zijn vrouw Susanna en zijn jongste dochter zijn om gekomen. Zijn houding is echter begrijpe lijk omdat Rumphius als VOC-dienaar zijn meerderen in Nederland vooral op de hoogte wilde stellen van de 'materiële' gevolgen van de ramp en niet van zijn persoonlijk verdriet. Uit een ander docu ment blijkt dat hij wel degelijk intens treurde over het verlies. Vlak nadat vrouw en kind onder het puin vandaan gehaald waren, is hij jammerend naast de licha men aangetroffen. De bewust opgelegde objectiviteit zegt trouwens toch veel over de mens achter de schrijver. Rumphius was een gewetensvolle en nauwgezette ambtenaar en botanicus die een zeer waardevol oeuvre heeft nage laten. Als je bedenkt dat hij in 1670 blind werd, wordt zijn prestatie nog indrukwek kender. Het 'Waerachtigh Verhael' is alles behalve saai. Doordat Rumphius het verslag verle vendigt met 'wonderlijcke by-sonderhe- den' over mensen, komen alle lezers aan hun trekken. Het verslag van Rumphius laat ten slotte zien hoe de bevolking op de ramp rea geerde. De slaaf Simon Ofko van Goa, een christen, zag vóór de eerste grote klap een lezusachtige verschijning. In het plaatsje Het ingestorte station van Padang Pandjang (Sumatra's Westkust) na de aardbeving van 28 juni 1926. De foto is ingezonden door de heer P. Voskuil uit Driebergen. Ceyt vluchtte een grote groep mensen bij de eerste trillingen de moskee in, omdat ze dachten dat de Dag des Oordeels aan gebroken was. De vloedgolf die op de aardbeving volgde, sleurde vervolgens de hele moskee de zee in. Rumphius merkt ook op dat 'den dagh des Heeren' tijdens de aardbeving door velen 'beter als andere ge viert zy'. Hij vertelt over bizarre situaties die zich altijd bij rampen voordoen. Stoere solda ten sterven bij bosjes terwijl een Chinese baby na vier dagen levend onder een inge stort huis vandaan wordt gehaald. En zo is het natuurlijk: als de aarde onder je voeten verdwijnt en de zee het land op komt, rest er slechts willekeur en zijn het de menselijke drama's die het langst in de herinnering blijven. Het mooiste voorbeeld is van Mina uit Houanohel, die met haar vier maanden oude kindje door het water gegrepen wordt en zich nog net aan een balk kan vastklampen. Niet lang daarna krult een enorme slang zich om haar lichaam 'doch welcke sy eenighe malen sachtelijck van haer stiet tot dat gemeldte Slangh sich om 't hout selfs vast slingerde en daer aen bleef tot dat sy en 't Kint geberght was.' Rumphius vermeldt trouwens niet of de slang alleen houvast zocht of op het kind uit was... Kees Kaptein Waerachtigh verhael van de schrickelijcke aerdbevinge in en ontrent de eylanden van Amboina. door G.E. Rumphius Ingeleid en uitgegeven door W. Buijze. Met een Engelse vertaling van E.M. Beek man en F. Foss, 60 pag. (paperback), prijs 14,90 (exclusief porto) U kunt het boekbestellen bij boekhandel A. Houtschild, Papestraat 13, 2513 AV Den Haag, tel. 070 - 346 79 49 TE KOOP IN MID. LOMBOK zeer goed lopend Bungalowbedrijf, restaurant, fiets-, en autoverhuur. Nederl. eigenaar. Indien nodig een betrouwbare Indonesische partner beschikbaar. Inf. over prijs, enz. G. Noto-van Milligen, tel. 023 - 561 65 22. 46

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1997 | | pagina 45