De Indische postzegels van
C.D. Ricardo
moessOn
Onlangs verscheen Zijn
stempel gedrukt/The stamp of
authority over C.D. Ricardo en
zijn filatelistische collectie
van Nederlands-lndië en
Indonesië tussen 1942 en
1949. Het boek is in twee
talen geschreven: Engels en
Nederlands.
Leven en werk
Cecil David Ricardo, geboren in een
eenvoudig milieu, kwam op jongvol
wassen leeftijd in 1920 uit Nederland
naar Java, waar hij door zijn intelligen
tie, heldere lcijlc op zaken en toewij
ding, snel carrière maakte en opklom,
tot hij in 1937 een van de topmensen
werd van de Handelsonderneming Ja-
cobson van den Berg.
Toen de Japanners Indië onder de voet
liepen, bleef Ricardo - woonachtig in
Batavia, eerst nog enige tijd verant
woordelijk voor de gang van zaken bij
Jacoberg, totdat hij daar niet meer no
dig was en in december 1942 geïnter
neerd dreigde te worden. Zijn gezin
was in 1939 vervroegd met verlof naar
Zwitserland gegaan, maar door de oor
logsomstandigheden had Ricardo zich
later niet bij hen kunnen voegen.
Hij dook aanvankelijk onder bij de In
dische familie van 'Paatje Versteeg',
maar toen er huiszoekingen gingen
plaatsvinden, realiseerde hij zich het
risico dat die familie door zijn aanwe
zigheid liep en hij meldde zich waarop
hij medio '43 geïnterneerd werd. Zijn
optimistische karakter hielp hem de
kampperiode door te komen en na au
gustus '45 keerde hij al snel terug naar
Batavia, om daar mee te helpen met de
wederopbouw. In december 1950 nam
Ricardo afscheid van Jacoberg en ver
trok naar Nederland, naar Den Haag,
waar hij tot zijn dood in 1966 met zijn
vrouw woonde.
Al vroeg tijdens zijn werkzaamheden
bij Jacoberg is Ricardo postzegels gaan
verzamelen en zoals hij alles zorgvul
dig, weloverwogen en met helder in
zicht deed, verzamelde hij ook serieus.
Hij reisde in die jaren frequent voor
zijn werk en kende veel mensen, waar
onder Chinezen, Arabieren en Indische
mensen, die ook voor hem verzamel
den. Als topman bij Jacoberg had hij
het voordeel dat de handelshuizen
waarmee hij contacten onderhield, ves
tigingen hadden tot in de verste uit
hoeken van de archipel en dat men
voor de 'toewan besar' best moeite wil
de doen om hem bij dat verzamelen
aan materiaal en informatie te helpen.
Dit bleef zo tijdens en na de oorlog.
Van 1941 tot 1951 was Ricardo voor
zitter van de Nederlands-Indische
Vereniging van Postzegelverzamelaars.
Hij heeft zich gerealiseerd dat de tur
bulente jaren veertig ook in de post
duidelijk sporen zouden
nalaten.
Rond de persoon Ricardo
en zijn collectie hebben
de schrijvers Boissevain
en Vosse in kort bestek
overzichtelijk weergege
ven wat er in oorlogstijd
en in de beginperiode
van de Republiek postaal
in Indië plaatsvond.
De bezetting
De Japanners hadden
Nederlands-lndië opge
deeld in drie bevelsgebie-
den, die afzonderlijk bestuurd werden
door de marine of het leger. Dit maakte
op buitenstaanders soms een chaoti
sche indruk. Omdat de Japanse autori
teiten bij hun aanval op Indië verzuimd
hadden vooraf bezettingszegels te fabri
ceren, werden in de eerste periode na
de heropening van het postverkeer,
vaak nog vooroorlogse, Indische zegels
gebruikt, al dan niet voorzien van op
drukken en doorhalingen.
Daarnaast ging men over tot 'japanifi-
catie' van de zegels. Aanvankelijk werd
dit per provincie (de vroegere residen
ties) aangepakt, waardoor veel verschil
lende overstempelingen ontstonden.
Toen kwam er een voorschrift dat voor
heel Sumatra gold, maar dat in uitvoe
ring ook weer duidelijke plaatselijke
verschillen kent.
Verder waren in bepaalde gebieden en
perioden ook zegels uit het Japanse
moederland en de Maleise staten gel
dig en ten slotte werden de bij Kolff in
Batavia gedrukte 'permanente series'
voor de verschillende gebieden in
gebruik genomen.
Men heeft berekend dat in de periode
dat Dai Nippon de postzaken in
Nederlands-lndië regelde zo'n 25 dui
zend postzegelvarianten in dit gebied
zijn ontstaan.
Toen er na augustus 1945 een Indone
sische postdienst op gang kwam, werd
het aantal varianten in opdrukken nog
groter. Men gebruikte ook restanten uit
de bezettingsperiode.
Ricardo is er in geslaagd een uiterst
waardevolle hoeveelheid van deze va
rianten bij elkaar te brengen, die syste
matisch te ordenen en de bijzonderhe
den ervan aan te geven, zodat deze
collectie een waardevolle bron van in
formatie is geworden.
Bij Ricardo's overlijden in 1966 schreef
de verzamelaar T. Vrijdag in een 'In
Memoriam':
'Zijn verzameling Japanse bezetting is
de meest afgeronde en complete die ik
ken en die alle facetten van de Japanse
bezetting, in alle gebieden, "groots" ver
tegenwoordigt. Ze bevat de allergroot
ste zeldzaamheden en staat op wereld
niveau. Zijn publicaties zijn
betrouwbaar gebleken en vormen nog
heden één van de schaarse bronnen
waaruit verzamelaars hun gegevens
kunnen putten.'
Een goed boek
Na zijn overlijden is Ricardo's verzame-
38
Tekst: M. van der Ploeg
