Pramoedya Ananta Toer
Een koude kermis
ling 'Nederlands Indië en de jonge staat
Indonesië' geschonken aan het Neder
lands PTT Museum en waar het gedeel
telijk permanent wordt geëxposeerd.
Op de achterflap van het boek Zijn
stempel gedrukt/The stamp of authori
ty staat onder meer:
'De historicus Charles Boissevain en
de filatelist Leo Vosse plaatsen de ver
zameling in een breder historisch ka
der. Hierdoor wordt niet alleen een
moeilijk filatelistisch verzamelgebied
nader verklaard voor een breed geïnte
resseerd publiek, maar tevens een ori
ginele invalshoek geboden voor ieder
een die belangstelling heeft voor de
geschiedenis van het voormalige
Nederlands-Indië.
Aan dit werkje zijn ook hoofdstukken
toegevoegd over de postgeschiedenis
van Nederlands-Indië in de periode
1602-1942, over de Japanse expansie
drift, over de voortgang der oorlogshan
delingen in 1942 en over de vroege pe
riode van de Republiek Indonesia.
Een Nederlandse en een Engelse versie
van de tekst staan naast elkaar. Het
boekje is rijk geïllustreerd en maakt
een goed verzorgde indruk^ De hoofd
stukken geven - ondanks het beknopte
karakter - een practisch compleet over
zicht van de gebeurtenissen in de
periode 1942-1949 en hun postale ge
volgen. De prijs is voor een boek van
deze kwaliteit uitzonderlijk laag te
noemen. De vormgeving wordt wel
modern genoemd. Wat mij niet opti
maal voorkomt, is het kleine formaat
van de letters en dat de gedrukte tekst
in beide kolommen (de Nederlandse en
de Engelse versie) vlak tegen de vouw
eindigt en begint.
Is dit boek alleen voor filatelisten?
Nee, iedereen die meer over Indië en
Indonesië wil weten dan anecdotes en
liedjes over waringins, melati en derge
lijke, zal aan dit boekje veel leesplezier
beleven
Zijn stempel gedrukt/The stamp of aut
hority is geschreven door Ch.F.C.G.
Boissevain en L.B. Vosse, uitgegeven
door Seapress en het Nederlands PTT
Museum en aldaar (bij het museum
aan de Zeestraat 82 in Den Haag) ver
krijgbaar. Het is een paperback, telt
120 pagina's en kost 24,50. U leunt
het boek ook thuis gestuurd krijgen
door overmaking van 29,50 (inclusief
verzendkosten) op giro 354556 o.v.v.
'Zijn stempel gedrukt'.
Bahasa Indonesia is nog altijd een
groeiende taal, nog altijd veel leenwoor
den en woorden met meer dan één
betekenis. Als vertaler van een boek
wordt dan ook vereist dat hij met de
auteur meedenkt, mééschrijft als het
ware. Een verschrikkelijke moeilijke en
verantwoordelijke taak en daarom zou
ik willen beginnen Alfred van der Helm
en Angela Rookmaker - de vertalers van
Pramoedya Ananta Toer's Een koude
kennis - een enorme pluim te geven.
Ik betrapte mezelf vaak op het terug
vertalen van een woord of zin, het bleef
altijd gissen. De oorspronkelijke tekst
is uit 1989.
Het eerste deel van Toer's nieuwste
boek - het zal wel niet zijn laatste zijn -
is een novelle, daarna volgen drie korte
verhalen uit de revolutie.
En zoals het zich laat raden, spelen
haat (tegen de Nederlanders), verbitte
ring, cynisme de boven- en ondertoon
in de nooit aflatende strijd tegen on
macht en overmacht.
De novelle heeft Toer al eens eerder
fragmentarisch gebruikt in zijn eerste
boek Berichten uit Kebayoran (1980).
Nu is het verhaal over het bezoek aan
zijn stervende vader in Blora (een stad
je in noord Midden-Java) beter uitge
werkt, betrekt de zoon zichzelf bij het
lijden en de achtergronden daarvan.
Een vriend zegt: 'Als uw vader in de
grote stad had gezeten dan had hij zich
kunnen ontwikkelen tot een groot man
en had hij misschien minister kunnen
worden. Nu heeft hij zich gehouden aan
de hoogstaande leer van Ronggowarsito
en wilde hij niet meedoen en als een
dwaze clown tekeer gaan.'
Tragisch is dat Toer wél die aspiratie
heeft gehad, maar tijdens de Onafhanke
lijkheidsstrijd en daarna zich niet heeft
kunnen waarmaken en door de Neder
landers en door de Indonesiërs knijp is
gezet. Genoeg deceptie om die bittere
onder- en boventoon in al zijn boeken
te verklaren.
Je kunt niet aan de indrulc ontkomen
dat Toer het schrijven als een soort zelf-
herapie beschouwt. Om het niet-kunnen-
en-willen vergeten wat de Nederlanders
hem en zijn volk hebben aangedaan,
drie en een halve eeuw lang. Er wordt
in zijn verhalen opmerkelijk veel ge
huild, de pagina's zijn doordrenkt van
tranen. Erg aangrijpend vaak.
'Wraak' is ingenieus uitgewerkt, de
bloedspetters vliegen in het rond, spio
nage en toch weer niet, kortom het dra
ma dat onder de naam van revolutie en
vrijheidsstrijd in vele andere boeken is
weergegeven. Ik kan het niet helpen
telkens te denken aan de vertalers, wat
moeten ze wel gedacht hebben? Zouden
ze iets begrepen hebben van wat er zich
afspeelde onder de klapperbomen en
op de groene Lassie toverrijstvelden?
Een halve eeuw onafhankelijkheid voor
de Indonesiërs, voor Indische Nederlan
ders een halve eeuw afhankelijkheid
van een land dat niet hun moederland
is geweest: Nederland. Dankzij een
stroom van boeken over Indonesië, ge
schiedenis, politiek, Indische boeken
die de andere kant van de Onafhanke
lijkheidsstrijd lieten zien, is de hype
om alles wat uit de koloniën komt voor
rotte vis uit te schelden, aan het afne
men. Misschien juist door Pramoedya,
misschien door de vele herdenkingen,
smeekbeden, om inlossing en ver(geld)
ing. Alles gaat over als je maar lang ge
noeg wacht.
Voor Toer betekent wachten: schrijven.
Hij heeft zo'n twintig boeken geschreven
sinds zijn gevangenschap die hem de
status van vrijheidsheld hebben gege
ven. Maar ook die van onruststoker.
President Suharto moet Pramoedya
Ananta Toer vrij laten, zijn beperkte
bewegingsvrijheid opheffen. Laat Toer
over Pigalle, Trafalgar Square, 42nd
Street, de Dam, desnoods over het Spui
in Den Haag wandelen. Laat zijn boeken
door elke Indonesiër in hun eigen taal
lezen. Ik gun Toer zijn Onafhankelijk
heid, zijn eigen onafhankelijkheid.
Wat heb je aan een bankrekening als je
niet zelf leunt pinnen? Misschien
schrijft hij dan eens een vrolijke
roman. Schrijven kan hij, onze verta
lers staan klaar
Een koude kermis
door Pramoedya Ananta Toer
De Geus: 126 pag. (gebonden)
prijs 34,90
39
Tekst: Lilian Ducelle
42ste jaargang - nummer I 0 - april I 998
