Daarom kan een nieuwe vorst, die
nieuwe gezagswijzen brengt, niet zo
maar de gevestigde cultuur elimineren.
Deze cultuur wordt gevolgd door gezag
voerders en het hele volk. Om zijn
macht te verstevigen, moet de vorst
noodgedwongen de volkscultuur in
leven houden. De nieuwe ideologie
wordt geleidelijk in de volks
cultuur geïnfiltreerd. Het volk
merkt niet dat het buddhis-
tisch is geworden, hoewel het
voordien de hindoe-religie volg
de. Ook merkte het niet dat
het islamitisch was geworden
na de hindoeïstische periode.
Ook na de omverwerping van
een vorst liet men de oude cul
tuur ongemoeid. Deze omwen
teling verstootte namelijk
alleen de heerser. De personen
die het land beheerden, de ad
ministrateurs en de economi
sche autoriteiten, bleven
dezelfde personen en zodoende bleef
het administratie-systeem van het land
onveranderd en stabiel, aldus de antro
poloog Koentjaraningrat in zijn boek
Javaanse Cultuur.
Als deze bewering juist is, kan men de
voorlopige conclusie trekken dat de
Javaanse cultuur bestaat. Hij leeft en
bloeit omdat hij wordt gebruikt als po
litiek instrument. Als hij niet gebruikt
werd als middel tot gezagshandhaving,
dan zou hij zeker niet eeuwen kunnen
blijven bestaan.
Zijn er andere mogelijkheden? Een cul
tuur hoeft niet per sé te ontstaan uit
een groep machthebbers. We weten dat
Java praktisch nooit vrij was van kolo
nisatie - wat de oorzaak was van de af
wezigheid van een sterke basis om
vreemde invloeden af te weren. Alle
invloeden werden uiteindelijk ontvan
gen en de toepassing aangemeten aan
de eigen capaciteit - zo zegt Abdullah
Salim.
Dit kan best waar zijn - er zijn name
lijk feiten die tonen dat de Javaanse
cultuur niet meer is dan vreemde cul
turen (Indiase, Europese, Chinese) die
vereenvoudigd of aangepast zijn aan de
eigentijdse gewoonten. Een slof is
bijvoorbeeld een Europese schoen,
waarvan het achterste gedeelte is weg
gesneden. Een blangkon lijkt op een
Westerse hoed, die gemaakt is van ba
tik. Houtsnijwerk is een vereenvoudig
de vorm van Chinese kalligrafie.
Daarnaast bestaat de opinie dat als er
staat, die helemaal op zichzelf staat,
zonder buitenlandse invloeden. Daar
om is het belangrijk om deze cultuur
te handhaven, te onderhouden en te
voorkomen dat hij verdwijnt, zegt de
filosoof Mudji Sutrisno SJ. Dit kan ge
daan worden als de intelligentia probe
ren de Javaanse cultuur aan te passen
aan de internationale stromingen.
We leven niet meer in een vorstendom
met besloten kring.
Daarom moet de Javaanse cultuur
meebuigen met de globale stromingen,
zonder zelf meegesleept te worden.
Het is dan niet verbazingwekkend als
op een gegeven ogenblik een interna
tionale cultuur met Javaanse nuances
opduikt. Zal dit mogelijk zijn?
Vermoedelijk wel, want Javaans idioom
in de werken van Ahmad Tohari,
Pramoedya Ananta Toer, Rendra en
Yudhistira Adinugraha, is momenteel
vertaald in verscheidene andere talen.
Via deze literaire werken kan de
Javaanse cultuur in de denkwijze, het
gevoelsleven en de logica van de globa
le maatschappij binnensluipen
Dit verhaal is gebaseerd op een artikel
in het Semarangse dagblad Suara Mer-
deka van 13 november 1997.
geen Indiase cultuur was, dat de
Javaan geen wayang-verhalen zou be
zitten, gewoonlijk aangenomen als
overgeleverde eigen cultuur. Ook de
term lampu zou een vermaking zijn
van het Hollandse woord lamp en
pinggir zou een samenbaksel zijn van
stopping here.
Volgens Tome Pires in zijn geschrift
Summa Oriental, zijn er verschillende
ideeën die dwangmatig Java zijn
binnen gekomen. Hij zegt dat de isla-
misatie van Java onder druk gebeurde.
De vreemde handelaars namen in het
begin het gezag over en onderwierpen
de aristocraten, waar
van enkele gedood
werden. Als Pires ge
lijk heeft, dan is de
mening dat er nooit
culturele oppressie op
Java bestond, niet
waar. Pires toonde aan
dat een cultuur
geschapen kan worden
door een minderwaar
digheidsgevoel na een
culturele nederlaag;
blijkbaar een onpopu
laire visie. Misschien
andersdenkend of uit
schaamte, gebruiken
de culturele experts
nooit de stelling, dat
een culturele neder
laag de basis was voor
het ontstaan van de
Javaanse cultuur.
Tegenwoordig is het
geen strijdvraag meer
of de Javaanse cultuur
het product is van in
heemse creativiteit of
niet. De mening is dat
er geen cultuur be-
47
42ste jaargang - nummer I 2 - juni I 998
