Wie weet...
moessQn
Europese en een deel van de Indo-Eu-
ropese vrouwen en kinderen werden in
afgesloten wijken opgesloten. De mees
te Europese en Indo-Europese mannen
moesten dwangarbeid verrichten in de
len van het "Japanse rijk". De levens
omstandigheden waren in alle kampen
verschrikkelijk. Groot menselijk leed
en een zeer groot aantal doden waren
het gevolg.'!2)
Wat ontbreekt, is het leed buiten de
kampen, waarover wel iets staat in het
volgende fragment uit een ander boek,
waarbij echter weer andere zaken on
vermeld zijn: 'De meeste Nederlanders
werden in kampen opgesloten, waar
vele omkwamen door ziekten, onder
voeding en te zwaar werk. Ook Indische
Nederlanders hadden het moeilijk, om
dat ze als 'Nederlander- vriendjes' wer
den beschouwd.'!3)
Met betrekking tot de Japanse bezet
tingstijd wordt in de meeste schoolboe
ken geprobeerd evenwichtige aandacht
te schenken aan het lot van zowel de
Europeanen als de Indonesiërs. Dat le
vert bij de tegenwoordige jeugd niet al
leen meer, maar ook andere kennis op.
grip getoond voor de Indonesische rol in
het Nederlands-Indonesische conflict.
Dat de onveiligheid van Nederlanders
in Indonesië voor de Nederlandse rege
ring een belangrijke reden was om te
proberen langs militaire weg orde en
gezag te herstellen, lezen we zelden.
Mijn volgende artikel gaat over een
belangrijk gevolg van de Indonesische
dekolonisatie: de Indische migratie
naar Nederland
Literatuur
1 Vragen aan de geschiedenis 2mhv
(1995) 183, 193, werkboek 115,
handleiding 119.
2 Sporen 3 (1993) 245, 248, 249.
3 Stappen in de tijd 3 (1995) 194.
4 Historia (1994) 243.
a 'Het gesphiedenisonderwijs in Neder-
lands-Indië en Indonesië' in: Kleio 9
(1987).
b 'Het einde van Indië in schoolboeken'
in: Moesson 3 en 4 (1995). Zie ook
het Indisch Informatiepunt onder
Onderwijs.
De periode 1945-1949
De ontwikkelingen in de periode 1945-
1949 worden in schoolboeken meestal
voorgesteld als een conflict tussen twee
partijen, bijvoorbeeld: 'De oorlog in
Indonesië had Nederland 2500 doden
gekost, Indonesië een veelvoud daar
van.'!4)
De chaotische situatie in de bersiaptijd
is in het volgende fragment ook ver
eenvoudigd tot een tegenstelling tussen
twee partijen. 'Toen Van Mook in okto
ber (1945) in Indonesië arriveerde, ont
dekte hij de kracht van het nationalis
me. De Republik had zich stevig
gevestigd. Nederlanders waren er niet
veilig.'!4)
Uit een in een ander schoolboek opge
nomen uitspraak van een Indonesiër
blijkt dat er meer aan de hand was:
'De Bersiap tijd was óók een sociale
revolutie. De wreedheid richtte zich
niet alleen tegen de Nederlanders, maar
ook tegen de Indonesische machtheb
bers die in vele streken werden afgezet,
zo niet afgemaakt. Het was gericht te
gen alle machten die niet meer erkend
werden.'!2)
In de afgelopen jaren hebben school
boekauteurs steeds meer afstand geno
men van het Nederlandse beleid en be-
Tekst: Riny Boeijen
Bandoeng 1936. Die avond was het dan
zover. Ze waren de voorronden onge
schonden doorgekomen en nu stonden
ze in de finale van een traditionele
danswedstrijd: Broer en Annie Brusse,
uit de buurt van de Kebon Kawoeng in
Bandoeng.
De sfeer in de kleedkamer is gespan
nen. Er wordt niet gesproken. De gri-
meuse inspecteert nog één keer de
fraai opgemaakte hoofden; transpira-
tievocht wordt secuur gedept om te
voorkomen dat de zware mascara-
lijnen beschadiging oplopen.
Terwijl de minuten verstrijken, lijkt
de temperatuur langzaam op te lo
pen. Broer en Annie hebben beiden
een merkwaardig gevoel in hun
buik. Een gevoel dat ze kennen uit
de voorronden, maar dat nu veel
sterker is; een opgewonden gevoel,
een zachte druk op de maag die
even verdwijnt als je diep adem
haalt en daarna langzaam uit
blaast. In de verte klinkt applaus.
'Kom,' zegt Broer, 'nu wij.'
Het 'banjak oentoeng' van de
grimeuse horen ze niet meer.
In de coulissen worden ze opge
wacht door de regisseur.
Het applaus zoekt zich klaterend een
weg door een opening in het doek.
Stralend en opgelucht dansen twee
andere deelnemers de trap af richting
kleedkamer.
Teiwijl het applaus verstomt en plaats
maakt voor geroezemoes, kondigen de
eerste tonen van de gamelan de dans
van Broer en Annie aan...
Een kwartier later zweven ze de trap af
naar de kleedkamer, opgelucht en be
dwelmd door de ovatie van het publiek.
Broer en Annie behoorden tot de latere
prijswinnaars.
'Hoeveelste, tante?' 'Ik weet het niet
meer,' verzuchtte mevrouw Julia van
der Veen, van wie ik deze prachtige
foto kreeg.
'Kon ik het Annie nog maar vragen.
Het laatste dat ik van haar weet, is dat
ze in Den Haag woonde aan de
Laan van Meerdervoort. Ze heette toen
Samuels-Brusse.'
'Ach, wie weet,' probeerde ik haar ge
rust te stellen. 'Wie weet, leest iemand
dit en hoor je tóch nog van haar.'
'Ja, wie weet,' zei ze en staarde pein
zend voor zich uit
16
