Gelezen:
Piekerans van een peranakan
Chinees, Indonesisch, Neder
lands, dat ben ik. Eigenlijk
realiseerde ik me dat pas een
jaar of vijf geleden, toen ik
een familiefoto vond van de
begrafenis van mijn
overgrootmoeder.
Die begrafenis is, zoals u kunt
zien, duidelijk een 'Chinese
aangelegenheid'.
Nooit heb ik erbij stil gestaan
dat mijn voorouders om een of
andere reden hun geboorteland
China hebben verlaten en naar Indone
sië zijn getrokken. Nooit besefte ik dat
mijn voorouders als peranakans in
Indonesië leefden. Nooit heb ik me
daarmee bezig gehouden.
Totdat ik het boek van de heer Oei Hong
Kian in mijn handen gedrukt kreeg.
Zijn boek, Kind van het land, is een
beschrijving van zijn leven en dat van
zijn voorouders. Het geeft een interes
sant beeld van het leven en de geschie
denis van Indonesische Chinezen, de
peranakans, waarvan er zo'n tiendui
zend in Nederland leven.
Een groep mensen met drie culturele
achtergronden, waartoe ik behoor.
Het boek neemt ons mee naar China
in 1858. Oei Tiauw Ting, 28 jaar oud,
wordt door zijn vader vanuit de Chinese
kustprovincie Hokkian naar Semarang
gestuurd om een nieuw leven op te
bouwen.
Sinds de komst van de Engelsen was
het leven in China alleen maar slech
ter geworden. De twee opiumoorlogen
en de razendsnelle verbreiding van
opiumverslaving, maakten dat steeds
meer Chinezen besloten het land te
verlaten en het geluk elders in de
wereld te zoeken.
Tiauw Ting begint een nieuw leven op
Java, waar de Hollanders strenge regels
voor de Chinezen hebben ingesteld.
Om zo snel mogelijk het handelsmono-
polie in handen te krijgen, wilden zij
de strategische positie van de Chinese
handelaren die zich temidden van de
Indonesische bevolking bevonden, bre
ken. Zij werden gedwongen in afgeba
kende wijken te wonen en moesten
duidelijk herkenbare Chinese haar
dracht en kleding dragen. Daarnaast
was er nog het passenstelsel dat de
bewegings-vrijheid van de Chinezen
sterk beperkte.
Tiauw Ting huwt het Chinese meisje
Piring en gaat met haar in het berg-
Wat is er zo leuk aan het boek van de
heer Oei? Je leunt er ontzettend veel
van leren. Naast zijn familiegeschiede
nis besteedt hij namelijk net zoveel
aandacht aan de algemene geschiedenis
van de peranakans en aan Chinese
tradities en rituelen.
Aan de laatste zijn zelfs aparte hoofd
stukken gewijd, waarin Chinese tradi
ties en rituelen tot in de details wor
den beschreven. Welke kleding en
rituelen horen er bijvoorbeeld bij een
traditioneel Chinees huwelijk? Ook
vertelt Oei hoe pasgeboren kinderen
een naam krijgen na raadpleging van
de onmisbare Chinese almanak. Dat er
stadje Magelang wonen. Zij steken
daar de handen flink uit de mouwen.
Piring begint een winkeltje en Tiauw
Ting werkt zoals hij dat in Hokkian
gewend was; zonder onderbreking het
hele jaar door, met uitzondering van
het Chinese nieuwjaar. Dan neemt hij
drie dagen vrij zoals de traditie eist.
Als hij namelijk op de drie eerste dagen
van het nieuwe jaar wel zou werken,
zou het nieuwe jaar hem geen geluk
brengen.
Financieel gaat het 't echtpaar voor de
wind, de zaken gaan goed. Er wordt
een stenen huis gebouwd en er komen
kinderen en kleinkinderen.
Zo volgt u van nabij de familiegeschie
denis van de heer Oei Hong Kian.
Gelukkige huwelijken, maar ook ver
stoten familieleden worden uitgebreid
besproken. En uiteindelijk reizen we
van China en Indonesië naar Neder
land, waar de schrijver zich als tand
arts vestigt met zijn gezin.
veel meer bij het Chinese nieuwe jaar
komt kijken dan alleen maar knallend
vuurwerk in rode papiertjes gewikkeld.
Een bad, het knippen van je haar,
varkenskoppen en kue lceranjang horen
daar ook bij. En dan niet te vergeten
het aantal kniebuigingen die moeten
worden gemaakt voor familieleden en
de graven van voorouders tijdens de
felicitaties voor het nieuwe jaar.
En ik heb altijd gedacht dat Chinezen
geen tafelmanieren hadden. Ik weet
niet beter dan dat de Chinees op de
Zeedijk het eten letterlijk op je tafel
smijt. Het enige wat ik heb opgepikt,
is dat je de deksel van de theepot moet
omkeren zodra de pot leeg is, zodat er
warm water in kan worden gegoten
voor verse thee. De heer Oei brengt
ons in een van de laatste hoofdstukken
van zijn boek bij dat ook Chinezen
traditionele tafelgebruilcen hebben.
Dat hij van lekker eten houdt, komt
overduidelijk naar voren. Uitgebreid
43ste jaargang - nummer 6 - december I 998
45
Tekst: Saskia Komala
