De Indische eeuw (IV)
1930-1940
Wat hield Nederlands-lndië bezig in
de jaren dertig?
Deze maand in Moessons serie
'De Indische eeuw' een paar spraak
makende gebeurtenissen uit de periode
1930 tot 1940.
Muiterij
De beurskrach van 1929 leidt in Indië
tot moeilijke tijden, voor het bedrijfs
leven, maar ook voor wie in gouverne
mentsdienst werkt.
De regering verlaagt de salarissen
regelmatig en tot steeds groter onge
noegen van de ambtenaren (later blijkt
natuurlijk dat bezuinigen niet de beste
manier is om een crisis te bezweren).
Een dieptepunt vormt de muiterij op
De Zeven ProvinciënAls de beman
ning begin 1933 in opstand komt,
treedt de regering keihard op door een
bom op de kruiser te laten werpen:
23 doden. Een bevestiging van de
conservatieve politiek die het gouver
nement in de jaren dertig volgt.
D.W. Berretty
Nog een dramatisch dieptepunt: vlak
voor de kerstdagen van 1934 veronge
lukt de Uiver, met aan boord de roem
ruchte krantenmagnaat D.W. Berretty
- directeur en oprichter van het Indi
sche persbureau Aneta.
Self-made man Berretty maakte zijn
fortuin na de Eerste Wereldoorlog.
Door de plotselinge herleving van de
handel schoten de prijzen voor Indi
sche producten omhoog, maar raakte
het telegrafische verkeer tussen Europa
en Azië volkomen verstopt.
Berretty kwam op het even eenvoudige
als briljante idee om de overbelaste
telegraafverbindingen te omzeilen.
Hij volgde niet de geijkte route - over
Londen en Singapore - maar liet de
berichten via Zuid-Afrika en Australië
komen. Dat scheelde dagen.
Makelaars en speculanten in
Indië hadden zakken met geld
over voor informatie die alleen
Aneta ze kon verschaffen.
Lastige puber
Soetardjo Kartohadikoesoemo,
Javaans lid van de Volksraad, dient
in 1936 een petitie in. Hij stelt voor
dat Indië een autonome positie
binnen een soort Nederlands
gemenebest zal innemen, in
navolging van wat
Amerika het jaar
daarvoor met de
Filippijnen had
geregeld.
De petitie
Soetardjo wordt
goedgekeurd dooi
de Volksraad, die
- inclusief de
Europese leden - voorstander is van
grotere autonomie voor Indië. Helaas
is Nederland daar geen voorstander
van en de regering-Colijn geeft haar
officiële 'nee' op 16 november 1938.
In die jaren leun je in het algemeen
spreken van een verharding in de
politiek, zeker ten aanzien van het
Indonesische nationalisme. Was er in
de Ethische richting nog sprake van
'het inlandse kind' dat door 'de Euro
pese vader' aan de hand zou worden
geleid naar de volwassenheid, dat kind
was inmiddels een lastige puber gewor
den, die een strenge aanpak nodig had.
Een verdwenen wereld
In 1935 verschijnt Het land van her
komst van Eddy du Perron.
De Europese hoofdstukken doen nu
wat verouderd aan, maar de Indische
zijn onovertroffen. Du Perron was nog
geboren in het 'oude' Indië en opge
groeid met 'oud' geld. Tijdens het
schrijven aan de roman over zijn
Indische jeugd, ontdekt hij echter dat
het familiefortuin in rook is opgegaan.
'In less than thirty years,' schrijft
E.M. Beekman, 'he had travelled from
tempo dulu to Indonesian independen
ce, losing a world on the way.' (GOP)
29
De Indische 'Citizen Kane', Dominique
Berretty.
Villa Isola in Lembang, monument van Berretty's grenzenloze ambitie.
Architect: C.P. Wolff Schoemaker.
43ste jaargang - nummer 12 - juni 1999
