Deel van schilderij Pemandangan Noeng
(Uitzicht van Noeng)
Voorstellende de arme verbannen en
verstoten Banyu Bening. Zij is het voor
beeld van de ouderwetse nyai, trouw en
vorstelijk.
die zich een leven als een prins konden
permitteren. De verromantisering van
deze figuren kende geen grenzen en de
tegenpool hiervan was de... nayika.
Meest volmaakte vrouw
De eigenlijke nayika was een ongehuwd
meisje, of een tweemaal gehuwde vrouw,
of een courtisane. Tussen echtgenotes en
de nayika's werd een zeer scherp onder
scheid gemaakt. Vooral de courtisane
heeft vanaf de vroegste tijden een
bijzondere plaats bekleed die een hoge
positie hadden aan het hof, toegelaten
werden tot de echtgenotes van de koning
(een zeer bevoorrechte positie) en zelfs
gebruik maakten van de koninklijke
emblemen van de souvereiniteit (zoals
onder andere de gouden parasol)
Deze nayika's waren geroemd om hun
kennis en talenten op elk gebied,
waaronder zang, dans, schrijven,
schilderen, musiceren, maar ook voorspel
len en genezen. De Hindoes beschreven
ooit de Lotusvrouw of Padmini als de
meest volmaakte vrouw die men zich kon
voorstellen en Parvati's liefde werd
bezongen in poëtische verzen met Shiva.
Ook de Vedische rivier-Godin Saraswati,
de liefdes-Godin Ratih en de goddelijke
schelpvrouw Shankhini werden gedetail
leerd verzinnebeeld in de meest intieme
bijzonderheden van de goddelijke vrouw,
bekend bij de nayika. Als men haar niet
kende, kon men te gronde worden gericht,
omdat men dan niets snapte van het
leven. Eigenlijk waren het priesteressen op
allerhoogst niveau, die langzaamaan
vrouwen verwerden die gemeden dienden
te worden. Hieronder bevonden zich in de
latere mannelijke opperpriester-tijden de
veroordeelden en uitgestotenen, zoals de
melaatse, zij die teveel geheimen kende,
zij die een te opvallende blanke huid had,
zij die onaangenaam riekend was, zij die
openlijk ascese bedreef (iemand die zich
onthield van het sociale leven en niet
wenste te huwen), zij die zich openlijk
begerig gedroeg en zij, die beschouwd
werd als een vrouwelijke vriend, kortom
de latere nayi, waaronder de courtisane of
publieke vrouw.
Griezelig frappant
Er is nooit direct aantoonbaar bewijsgrond
geweest, of de Hindoese Nayika werkelijk
Hindoese aspecten omschrijven met oor
sprongwortels uit de Zuidoost-Aziatische
geschiedenis. Vergelijkingen met de
Hindoese Godinnen Ratih en Parvati
worden in vele berichten belicht, daar
beide godinnen hoofdzakelijk de Liefde
uitdrukten, zowel lichamelijk als geeste
lijk. In deze oudtijden sprak men in de
klassieke literatuur over de nagarika, een
stadsbewoner die aan het leven deelnam
als een ontwikkelde, gefortuneerde en
beschaafde man. Tot dergelijke figuren
rekende men Rama, Krishna en Arjuna,
44 ste jaargang - nummer 3 - september 1999
de voorloopster was van de Javaanse Njahi,
maar de overeenkomsten zijn griezelig
frappant. Alle tegenstrijdigheden, wissel
valligheden en merkwaardigheden
belichamen de Javaanse Godin Nyai Roro
Kidul in Haar perfect-aangepaste,
dramatische vertellingen. De Nyai beweegt
zich geruisloos door het hele leven en
neemt elke vorm aan die men van haar
verwacht. Zij vertegenwoordigt elk aspect
dat de mens maar bedenken kan.
Zij belichaamt de adellijke bijvrouw die in
sommige overleveringen niet wil huwen en
inderdaad van een hemelschoon kaliber
heet. In de Sundanese versie van Inten
Bayan wordt Zij als Banyu Bening
(Schoon water) besmeurd met guna-guna,
verstoten en verbannen.
Zuidkust van Java
Het duidelijk uiterlijk gerichte aspect is in
herinnering gebleven en mannen, vooral
jonge mannen, begeven zich naar de
Zuidkust van Java (Pelabuhan Ratu,
Pangandaran, Karang Nini, Puger, Ngliyep,
Banyuwangi et cetera) om een aantrekkelij
ke wonderlijke geestvrouw te ontmoeten.
Verhalen zijn alom bekend van verliefd
geraakte jongelingen die weten te vertellen
over de machtig schone jonge vrouw met
loshangende haren en betoverende blikken,
waarop toehorende omstanders knikkend
bevestigen dat de arme manspersonen
verstrikt zijn geraakt in de netten van de
Groene Nyai of Nyai Roro Kidul.
Wee diegenen die flikflooien en Haar regels
niet respecteren op Pantai Selatan
(Zuiderstrand). Onheil, rampspoed, ziekte
en zelfs dood kan tot gevolg leiden.
Dergelijke versies stemmen totaal niet met
elkaar overeen, opperden geleerde critici en
schrapten elke symbolische aanwijzing... om
voorbij te gaan aan Moedertje Natuur die de
onbewuste zonde even hard bestraft als het
onbewuste vergrijp, het Javaanse Mysterie
van de Gusti Kanjeng Ratu Kidul...
Geselecteerde bibliografie:
Practisch Javaansch-Nederlandsch
Woordenboek, P. Jansz
Kamus Umum Bahasa Indonesia,
W.J.S. Poerwadadarminta
The dalang behind the wayang, Victoria M.
Clara v. Groenendaal
Kama Soetra, M. Vatsyayana
Nyai Roro Kidul in Puger, R. Wassing
De legende van Njai Loro Kidoel, Inten Bayan
De nacht van de Groene Njai uit Groeten van
Java, H.G. Visser
Van Sunans, Sultans en Sultanes,
scriptie Els Bogaerts
The concept of Power in Javanese culture,
G. Mudjanto
31
