Bootman en Indië
e kiiiistnijverlieitl van de familie Bogtman
Gebatikt glas
Van het bekende glazeniersatelier - opge
richt in 1912 en nog steeds bestaand -
zijn glas-in-lood ramen te zien maar ook
plafonnières, hang- en wandlampen.
Het glas-in-lood werd gedecoreerd met
abstract decoratieve motieven in een gril
lige stijl en in gedempte kleuren.
De vormen van de lampen refereren vaak
aan Chinese lantaarns en Arabische lam
pen.
Het minder bekende kunstnijverheidsate-
lier Bogtman in Hilversum werd in 1917
opgericht en in 1935 opgeheven. In dit
familiebedrijf werkten vader, moeder en
hun drie kinderen Catharina, Louis en
Nelli, tezamen met vier werknemers.
De belangrijkste ontwerper van het fami
liebedrijf was de begaafde
Louis Bogtman.
De specialiteit van het atelier was het
batikwerk, dat in die tijd heel populair
was. In het bedrijf werd niet alleen op het
gangbare textiel gebatikt, maar ook op
niet zo voor de hand liggende materialen
als hout, eterniet, glas, aardewerk en zelfs
celluloid.
De firma leverde gebatikte meubelen,
ldokken, lampen, wandHeden, dozen en
toiletgarniairen aan bekende winkels als
Metz Co., Pander Zn., 't Woonhuys
en de firma Dijst.
ikat
Het batikwerk doet zeer exotisch aan, wat
versterkt wordt door het Heurgebruik
rood, zwart en lichtgeel in samenspel met
het bruin van de houten ondergrond.
Het Heurgebruik en de motieven doen
zelfs denken aan de decoraties aan gevels
van de traditionele huizen op Sulawesi en
Sumatra.
Een andere specialiteit van de firma was
de ikat. Het woord ikat is afgeleid van
het Maleise woord mengikat wat 'bin
den' betekent. In deze speciale en inge
wikkelde weeftechniek, afkomstig uit de
Indische archipel, werden door het ate
lier prachtige wandHeden, lopers en kus
senovertrekken vervaardigd.
Indo
Stilistisch behoort het werk van beide ate
liers tot de Amsterdamse School, een
bouw- en sierstijl, die duurde van 1915-
1930 en gekenmerkt wordt door een plas
tische en organische vormgeving met
gebruik van expressieve Heuren. Vormen
uit de tempelarchitectuur uit Oost-Indië
zijn soms in de vormgeving van de
Amsterdamse School te herkennen.
Daarnaast werd er zowel door Willem als
zijn neef Louis sieraardewerk ontworpen.
Een wel heel merkwaardige vaas van
Louis, die hij voor de PlateelbaHterij
Zuid-Holland in Gouda ontwierp, ver
toont in Heurgebruik en decoratie veel
verwantschap met het batikwerk op hout.
De naam van het decor is toepasselijk
'Indo'.
In 1932 begint Louis een carrière als con
certzanger. Ouderen onder u zullen hem
misschien nog kennen van uitvoeringen
van de Matthëus Passion.
De tentoonstelling wordt geopend door
Frans Leidelmeijer, die ook in het cahier
de kunstnijverheid van de familie
Bogtman beschrijft.
Museum Kranenburgh,
Hoflaan 26, Bergen.
Openingstijden:
dinsdag tot en met zondag
van 13.00 tot 17.00 uur.
Inlichtingen: tel. 072 - 589 89 27.
44 ste jaargang - nummer 3 - september 1999
Afbeelding 1 en 2:
Van links naar rechts: Doosje van
hout met batik decoratie in rood,
zwart en lichtgeel. De onderzijde met
het monogram van de ontwerper,
Louis Bogtman, jaren twintig.
Dienblad, hout met batikdecoratie in
rood en zwart. Gehamerd koperen
rand en handvatten, jaren twintig,
laas. Aardeiverk met een decor, geënt
op dat van batik op hout. In de kleu
ren rood en zwart en het deel dat bij
het batikken op hout met was werd
afgedekt en niet gekleurd werd, kreeg
een houtkleur. Uitvoering
Plateelbakkerij Zuid-Holland, Gouda.
Naam van het decor is 'Indo', 1930
(foto: Frans Leidelmeijer).
Afbeelding 3:
Batik op stof: kussenovertrek?
In de kleuren geel, oranje en zivart.
Het geaderde in het gele vlak is ont
staan doordat de waslaag cra-
queleerd, waar de verfstof doorheen
komt. In de Javaanse batikkunst een
onvolkomenheid. In Nederland wer
den die aders juist met opzet gereali
seerd, ter verlevendiging van het
decor, jaren twintig
(foto: Olga van den Mnyzenberg).
Afbeelding 4:
Interieur in de stijl van de
Amsterdamse School. De stoelen
zijn ontworpen door Michel de Klerk;
links een damesfauteuil op sleevoe
ten.
Het dressoir is een ontwerp van
Piet Kramer, het vloerkleed van Jaap
Gidding. Wandkleed, batik op velours,
decor van gestileerde dolfijnen - ont
werp Louis Bogtman. Klokje op het
dressoir van hout met gebatikte
decoratie, eveneens een ontwerp van
Louis Bogtman (foto: Erik e» Petra
Hesmerg).
Afbeelding 5:
VctCLS (foto: Frans Leidelmeijer).
Afbeelding 6:
laas van geforceerd ijzer, gepatineerd
en versierd met verkruimeld eier
schaal, midden jaren twintig
(foto: Olga van den Mnyzenberg).
Collectie Kunsthandel Frans Leidelmeijer
Amsterdam.
35
