Planten nit cle Tropen
Tekst en foto 's: Netty Selder
Moerasplant
Rijstplanten worden ongeveer een meter
hoog. Door uitlopers kan het aantal hal
men aan één plant wel twintig bedragen.
Aan de top van de halmen ontstaat de
bloeiwijze; pluimen met éénbloemige
aren. Daaruit ontstaan de rijstkorrels. Het
zilvervlies van de rijstkorrel is wit, rood of
zwart. De rijstkorrel zelf is altijd wit.
Rode rijst ontstaat door een bepaalde
schimmel.
Rijst verbouwd op ladangs (droge grond)
is droge rijst en op sawah's (natte grond)
sawahrijst (padisawah), deze heeft een
grotere korrel.
Rijst is eigenlijk een moerasplant, maar
door wijziging van haar wortelstelsel kan
ze ook op humusrijke, droge grond groei
en.
Sawahrijst wordt op natte grond ver
bouwd. De rijst wordt gezaaid in kweek
bedden, waar de plantjes dicht op elkaar
groeien. Rijst wordt gezaaid met hele aren
of met enkele rijstkorrels tegelijk. Het
kweekbed is een sawah die al bevloeid is.
Als de rijst aan het ontkiemen is, worden
de velden door karbouwen met ploegen en
eggen plantklaar gemaakt. Als de rijstplan
ten (bibit) groot en sterk genoeg zijn, wor
den ze overgeplant op de bevloeide velden.
Dat gebeurt na 35 tot 50 dagen. De rijst
plantjes worden met één tot drie plantjes
tegelijk geplant op ongeveer dertig centi
meter van elkaar. Ze worden met hun wor
tels in de modder gedrukt. Bij pas geplante
rijstplantjes moet de bevloeiing voorzichtig
gebeuren, om los spoelen te voorkomen.
Komt er schuim op het water dan moet
het ververst worden en dat gebeurt gere
geld om de grond niet te laten verzuren.
De sawahdijkjes worden dan doorgestoken
en vers water kan van hoger gelegen gebie
den instromen.
Oogst
Na ongeveer vier tot zes maanden is de
Rijst - Oryza sativa - padi
Familie: Gramineae - Grassenfamilie
Veel variëteiten
Ongeveer achthonderd jaar voor Christus
werd de rijst in het Middellandse
Zeegebied ingevoerd en wordt nu nog in
Italië, Spanje en het zuiden van Frankrijk
verbouwd. Rijstsoorten in het wild komen
voor in India, Zuid-Amerika en Australië.
Door eeuwenlange veredeling zijn er vele
variëteiten ontstaan: verschil in beharing
van de bladeren, de vorm van het kaf, de
kleur en de grootte van de korrel.
De Oryza Indica bijvoorbeeld heeft een
smal, spreidend blad, losse pluim en
lange korrel. De Oryza Gaponica heeft
een breed blad en een rechtopstaande,
compacte pluim en korte korrel.
Moderne rassen zijn korte dagplanten.
De meeste gecultiveerde zijn de Indica en
Japonica.
Rijst kan in twee groepen verdeeld wor
den: droge rijst en kleefrijst (ketan).
Kleefrijst wordt bij het koken papperig en
de rijstkorrel verandert. Het wordt
gebruikt voor gebak, pap en stijfsel. Voor
de rijsttafel wordt de droge korrel gebruikt.
e geschiedenis van
rijst als cultuurplant
gaat terug tot zesdui
zend jaar voor Christus. Vermoedelijk
werd de rijstcultuur, onafhankelijk van
elkaar, zowel in India als in China ont
wikkeld. Vervolgens heeft de rijst zich ver
spreid naar Japan, Australië,
Zuid-Amerika, Californië, West-Afrika,
Egypte en Madagaskar.
moessQn
JX
T~
Rijst komt oorspronkelijk uit Zuidoost-
Azië. Het behoort tot de grasachtigen,
waarvan wel negenduizend soorten t
bestaan. Rijst is een overwegend tropische
plantmaar wordt ook verbouwd in subtropische gebieden op 4b graden noorder- tot
40 graden zuiderbreedte. Rijst is het belangrijkste voedsel in Indonesië. liet heeft een
hoge voedingswaarde en is licht verteerbaar. Na tarwe en maïs is het Je graansoort
met Je hoogste opbrengst.
20
