De Javaanse kuif aren cl
Tekst: Bas van Balen
In 1992 riep Indonesië de Javaanse
kuifarend uit tot nationale vogel en
daarmee tot symbool voor de satwa
langka, de zeldzame diersoorten in
Indonesië. De keuze viel op de Javaanse
kuifarend, omdat hij lijkt op de mythische
Garuda: ze zijn even groot, hebben een
opvallende kuif en zijn allebei omgeven
door een waas van geheimzinnigheid.
De zeventien vleugelveren en acht staart
veren van de Garuda symboliseren de
zeventiende dag van de achtste maand: de
onafhankelijkheidsdag van Indonesië. Zo
ver gaat de gelijkenis met de kuifarend
natuurlijk niet. Terwijl de mythische
Garuda in de oude Ramayana-legende
eeuwenlang bekend stond als het rijdier
van Vishnu, was er meer dan een eeuw
nodig om de ware identiteit van de
Javaanse kuifarend op te helderen. Sinds
zijn ontdekking is hij op vier verschillende
manieren geclassificeerd geweest.
bpizaetus bartelsi
De allereerste exemplaren, gevonden in
het begin van de negentiende eeuw, waren
onvolwassen vogels. Ze werden geïdentifi
ceerd als Indische kuifarenden, omdat ze
leken op de Indiase variant met lange kuif.
Pas negentig jaar later werden meer vogels
verzameld door de toen bekende natuur
onderzoeker Max Bartels sr. en zijn drie
zoons.
De Bartels veronderstelden aanvankelijk
dat de vogels dwaalgasten waren, beho
rend tot de Aziatische kuifarend van Sri
Lanka, maar de ontdekking in de jaren
twintig van een volwassen mannetje in
broedconditie, bevestigde dat we hier met
een aparte soort te maken hebben. In
1924 beschreef Erwin Stresemann ze als
een Javaans ras van de Aziatische kuif
arend. Na geruime tijd beschouwd te zijn
als de variant van de kleine kuifarend
kreeg de Javaanse kuifarend in 1953 zijn
eigen status.
Hans Bartels was de eerste
onderzoeker die een nest
Javaanse kuifarenden vond,
op de zuidelijke hellingen van
de Pangrango, niet ver van
waar de familie Bartels
woonde en waar ze hun thee
plantage hadden.
Mijn eigen eerste ontmoeting
met deze geheimzinnige
soort was net zo onbewust
als die van de eerste natuur
onderzoekers. Ik had bandopnames
gemaakt van verschillende vogels in 1981
op West-Java, maar realiseerde me pas dat
ik in de verte een Javaanse kuifarend had
gezien, toen Hans Bartels - de laatste
overlevende van het Bartels-viertal, maar
enkele jaren geleden ook overleden - mijn
moessQn
22
