Willem Daendels (1808-1811)
Gouverneurs-generaal van Neclerlancls-I nclië
Tekst: Leo van Putten
Op 21-10-1'7 62 werd in hei
gezin van Air. Burchard Johan
Daendels en Josina Christina
Tuilehen de jonge Herman
Willem Daendels geboren. Aha
zijn vroege jeugd in Hattem te
hebben doorgebracht zien we
hetn in 1 781 als student in
Harderwijk een studie rechten
beginnen. Hij begint zijn studie
in een periode waarin de samen-
leving onder toenemende span
ning komt te verkeren.
Toen de jonge Daendels zijn studie
begon, was de Republiek onrustig en de
ontevredenheid met de bestaande situ
atie groeide met de dag. Onder invloed
van de Verlichting ontstonden nieuwe
ideeën over de inrichting van de samen
leving. De kritiek richtte zich met name
op de ongelijkheid waarbij de puissant
rijke regentenfamilies als een katalysator
werkten. Maar ook het gebrek aan vrij
heid van meningsuiting en een ongelijk
waardige inrichting van de samenleving
hielden de gemoederen bezig. Naast
deze ideologische onvrede groeide ook
het ongenoegen over de economische en
militaire achteruitgang van de republiek.
Van der Capellen
Toen Daendels in 1781 in Harderwijk
studeerde, bereikte de stemming een
hoogtepunt met het verschijnen van de
geruchtmakende scherpe kritiek van
Joan Derk van der Capellen in zijn
pamflet Aan het volk van Nederland.
Het omvatte één lange aanklacht tegen
het huis van Oranje. De jonge rechten
student moet door deze woelingen en
het veranderende geestelijke klimaat
zonder meer zijn beïnvloed. Het verwon
dert dan ook niet dat hij in 1786-1787
een leidende rol had tijdens de patriot-
tenopstand in Hattem.
Er heerste een revolutionaire sfeer die de
Republiek op de rand van een burger
oorlog bracht. In september 1787 kwam
de koning van Pruisen met een aanzien
lijke legermacht zijn zuster, Wilhelmina
van Pruisen - de vrouw van Willem V -
te hulp en onderdrukte de patriottenop-
stand. In het najaar van 1787 gingen
naar schatting zo'n 40 duizend patriot
ten op de vlucht. Uiteindelijk nam in het
voorjaar van 1788 ook Daendels de wijk
naar Frankrijk.
Bui tenstaaiider
Na in Frankrijk de revolutie te hebben
meegemaakt, trok Daendels in 1795 met
het leger van Pichegru Nederland bin
nen en ging hij als luitenant-generaal
over in dienst van de Bataafse
Republiek. Hij zou zijn verder carrière
in militaire rangen actief blijven. Het was
koning Lodewijk Napoleon die
Daendels benoemde tot nieuwe gouver
neur-generaal. Hij stuurde daarmee een
krachtig leider en zelfbewust hervormer
naar de Buitenzorgse troon. Bovendien
de eerste gouverneur-generaal in twee
honderd jaar die geen enkele Aziatische
ervaring had en niet voortkwam uit de
heersende Indische families in het kolo
niale Batavia.
Met deze benoeming van een door de
Verlichting sterk beïnvloedde persoon
lijkheid lag een bron van conflicten met
de zittende clans in het vooruitzicht.
Dirk van Hogendorp
In eerdere portretten van landvoogden
zagen we dat in de VOC-periode het
handelen eigenlijk steeds werd gebaseerd
op de zeventiende-eeuwse ideeën van
45 ste jaargang - nummer 2 - augustus 2000
lautim
HET PALBIS TE BÜ1TENZOIIO.
19
