Tarnt ketaprak
'The best of East and West' I
'DElVcATcA^
Cornelis Matelief de Jonge en Jan
Pieterszn. Coen. Aan het eind van de
achttiende eeuw zou onder invloed van
de Verlichting een nieuwe visie de grond
slag gaan vormen van de koloniale poli
tiek.
Het zijn de radicale ideeën van Dirk van
Hogendorp die vorm geven aan de nieu
we liberale opvattingen over politiek en
economie. In zijn Berigt van den
Tegenwoordigen Toestand der Bataafse
Bezittingen (1799) zette hij zijn gedach
ten voor het eerst uitgewerkt op papier.
Hij gaf aan dat de Javaan vrij moest kun
nen beschikken over zijn arbeid, grondei
genaar moest kunnen worden en eigen
keuzes moest kunnen maken voor de
verbouw van zijn producten. Hij kwam
met voorstellen ten aanzien van invoe
ring van de landrente en wilde een schei
ding van commerciële en bestuurlijke
taken.
Een dergelijke scheiding missen bestuur
en handel zou een definitieve breuk met
het VOC-systeem betekenen. Voorstellen
die geen rekening hielden met de
gegroeide situatie en in direct conflict
zouden komen met de heersende tradi
ties. Daendels was de eerste landvoogd
die, gevoed door de Verlichting, de aan
val op de oude structuur zou inzetten.
loeau Besar Goentoer
Met de komst van de buitenstaander
Daendels brak een periode aan waarin
de politieke controle niet langer in
Batavia werd bepaald. Zijn nieuwe visie
op bestuur en zijn enorme dadendrang
zorgden voor veel aanzetten tot vernieu
wing en ook voor veel onrust onder de
oudgasten. Niet alleen onder hen, ook bij
de inlandse bestuurders maakte hij snel
naam en kreeg de bijnaam 'Toean Besar
Goentoer', de grote donderende heer,
toebedeeld.
Hij bracht diverse wijzigingen aan. Er
kwam de aanzet tot een meer gecentrali
seerd systeem waarin ambtenaren in
loondienst hun werk verrichtten en
gecontroleerd konden worden. De
inlandse boepati's werden ook
beschouwd als ondergeschikte ambtena
ren die door Batavia werden benoemd.
Hij voerde naar Frans voorbeeld de pre
fecturen in die later onder de naam resi
denties voort zouden bestaan.
De verhouding tussen het centrale
bestuur en de inlandse hoofden zou ove
rigens de hele verdere geschiedenis wis
selend van intensiteit blijven. Dit had
vooral te maken met de invloed die deze
bestuurslaag op hun achterban kon uit
oefenen.
De Grote Postweg
Direct na zijn aankomst bracht Daendels
de verdediging van Java op orde tegen
een mogelijke Engelse aanval. De aanleg
van de Grote Postweg die Batavia met
het gehele eiland verbond, is zijn meest
spraakmakende bouwinitiatief geweest.
De legers konden snel worden verplaatst
en het haalde Batavia definitief uit zijn
geïsoleerde positie.
Het leger vulde Daendels aan met
inheemse troepen. Kazernes werden
gebouwd en in Semarang verscheen een
geschutgieterij.
In de stad Batavia maakte hij ook zicht
baar een einde aan de VOC-tijd door het
oude kasteel van Batavia met de grond
gelijk te laten maken en te vervangen
door een nieuwe nederzetting in Meester
Cornelis. Er gebeurde nog veel meer,
teveel om in dit kort bestek te omschrij
ven.
Chaotisch
Toch is relativering ook op zijn plaats.
De uitvoering van alle nieuwe plannen
drong niet tot alle bestuurslagen door
gedurende Daendels' bewind. Het zal
verschillende landvoogden vergen eer er
een nieuw stelsel is volgroeid.
Vooralsnog was er aan het eind van
Daendels landvoogdij vooral een chao
tisch samengaan van oude en nieuwe
structuren die het bestuur ondoorzichtig
maakten.
Toch waren de vernieuwingen ingezet en
zouden ze onomkeerbaar blijken. Onder
zijn opvolgers zou de nieuwe geest van
de Verlichting zijn weg verder vinden.
Daendels keerde naar Nederland terug
en kreeg na de val van Keizer Napoleon
geen indrukwekkende posten meer. De
nieuwe Koning Willem I van het kers
verse Nederlandse Koninkrijk benoemde
hem nog tot gouverneur van de
Nederlandse bezittingen aan de kust van
Guinee. Daar overleed de Daendels op
2 mei 1818. Het was het einde van een
adembenemend leven.
INDONESISCH
SPECIALITEITEN RESTAURANT
Diagnostische Handanalyse
Ken Uzelf
moessQn
Beeklaan 269 - Den Haag vMti/
Tel. 070 - 346 76 97 W&L.
Hebt u problemen, bent u angstig, neerslachtig,
stressgevoelig, twijfelachtig, hebt u een
minderwaardigheidscomplex, kortom,
zit u niet lekker in uw vel?
Neem dan contact op met
Carla Bronkhorst, tel. 010 - 458 54 19
of fax 010 - 442 11 19.
Consult op afspraak
(ook schriftelijk).
Door de combinatie van Diagnostische
Handanalyse (gedachte) met Grafologie
(dynamiek/ambitie/heden/verleden/toekomst)
en Kleurdiagnostiek (gevoel), kunnen al deze
geheimenissen tot klaarheid komen en krijgt u
meer eigenwaarde en een beter zelfbeeld.
ADVERTENTIE
D REIZEN
Schoolstraat 3
6721 CR Bennekom
Tel.: 0318 431650
1 Fax.: 0318 431612
sinds 1076 goedkope vluchten wereldwijd, pakketreizen van
E- mail: info@fairwind.nl
alle bekende reisorganisaties. Reizen op maat naar: U
y Internet: www.fairwind.nl
Noord-, Midden-, Zuid Amerika, Caribbean, Afrika,
Verre Oosten, Australië, Nieuw Zeeland. Q
Check zelfde 12 laagste tarieven wereldwijd, 24 uur per dag/ 7
dagen per week. Op onze site clickt u op FareXpress en de rest y
wijst zichzelf. Online aanbiedingen boeken'?
Click op Olympia Reizen. H
SCR
Open: ma. t/m do. 09.00 t.m 17.00 uur. Vrijdag op afspraak.
20
