Tliomas Stamford Raffles (1811-1816)
Gouverneurs-Generaal van Nederlan ds-Indië
-----
Tekst: Leo van Putten
Raffles werd op 5 juli 1781 gebo
ren aan boord van bet schip van
zijn vader. liet schip was op de
terugreis vanuit Amerika waar de
onafhankelijkheidsoorlog woedde.
Zij n Hollandse moeder was bij het
vertrek uit Amerika al hoogzwan
ger. Tijdens de reis vond de beval
ling plaats toen het schip ankerde
in de haven van Port Morant in
Jamaica. Hoeivel Raffles een
Hollandse moeder hadzou zijn
opvoeding en leefstijl door en door
Prits worden.
Op zijn veertiende
jaar trad Raffles in
dienst van de East
India Company als
klerk in het Londense
hoofdkwartier. De
intelligente en zakelijk
ingestelde jongeman
viel op bij zijn meer
deren en er volgde
een benoeming als
hoofd van de admini
stratie in Penang.
Lord Minto, de toen
malige gouverneur-
generaal van Brits-
India, benoemde
Raffles al snel tot zijn
persoonlijke adviseur
voor de geplande
invasie van Java.
Tijdens deze invasie werd weinig tegen
stand ondervonden. Na de val van Batavia
namen Britse functionarissen het bestuur
over. Raffles werd benoemd tot luitenant
gouverneur van Java en Onderhorigheden.
De eerste pogingen een Hollands/Europe
se cultuur te vestigen dateerden al van Jan
Pieterszn. Coen. Met name zijn pogingen
zelfstandige ontwikkeling in Indië alleen
maar versterkt.
De arrogante Britten trachtten deze maat
schappij te laten voelen dat die nodig een
beschavingsproces moest doormaken. De
Indische samenleving daarentegen was
zelfbewust genoeg om zich te realiseren
dat de preoccupaties van de Engelsen
alleen 'waar' waren als je het beoordeelde
naar Europese normen en waarden.
Afgezet tegen de oude Aziatische bescha
vingen met eigen respectvolle gebruiken
en gewoonten was de Indische cultuur
respectvol en beschaafd.
Toch wisten de Britten, die de machtspo
sities in handen hadden, hun beschavings
offensief door te zetten. Aan de vrouwen
werd door Raffles' echtgenote Olivia dui
delijk gemaald dat tijdens audiënties
Indische kleding niet op prijs werd gesteld.
Sirih pruimen werd als afstotelijk
beschouwd en
Olivia liet dan
ook alle kwispe
doors uit het
paleis verwijde
ren. De Britse
heersers staken
hun afkeer niet
onder stoelen of
banken en venti
leerden hun
ongenoegen
breeduit in het
nieuwe weekblad
Java Government
Gazette. Vijf jaar
Brits tussen
bestuur slaagde
er evenwel niet in
de gevestigde
culturele tradities
de genadestoot
toe te brengen.
De Indische cultuur was te sterk en zou
pas echt belangrijk gaan veranderen toen
de Nederlandse commissarissen-generaal
het bewind in 1816 van het Britse tussen
bestuur overnamen. Zij kozen niet alleen
voor een aanval op de cultuur maar richt
ten hun aanval tevens op het oude politie
ke leiderschap uit de erfenis van de VOC.
om Nederlandse vrouwen als huwelijks
partners naar de Oost te halen waren op
niets uitgelopen. In de achttiende eeuw
opende Van Imhoff een nieuwe aanval op
de als minderwaardig geschetste Indische
cultuur. Daendels, de voorganger van
Raffles, zette eveneens een offensief in.
Nu was het de beurt aan het Engelse
tussenbestuur.
Buitenstaanders
Kenmerkend verschil met hun voorgan
gers was dat de Engelsen absolute buiten
staanders waren zonder enige binding met
het verleden van de Nederlandse vestigin
gen. De invloed liet zich het sterkst gelden
in de koloniale hoofdstad. Daar arriveerde
een grote groep Engelse officieren en
burgerambtenaren, veelal afkomstig uit
oude Engelse families. Vreemdelingen, en
met name de oude Nederlandse koloniale
elite, werden meewarig bekeken.
Nederlands-Indië nam een bijzondere
plaats in binnen het koloniale spectrum.
Het was een samenleving die een lange
gemengde traditie had en inmiddels door
en door Indisch van karakter was. Het
isolement van de late achttiende eeuw als
gevolg van de oorlogen in Europa had de
45 ste jaargang - nummer 3 - september 2000 19
