E.F.E. Douwes Dekker in
San Francisco (I)
moessQn
Tekst: Paul van der Veur
Bij uitgeverij Verloren verscheen
enige maanden geleden D.D. Het
leven van E.F.E. Douwes Dekker,
geschreven door Frans Glissenaar. Zelf
ben ik ook bezig met een biografie van
Douwes Dekker en onlangs stuitte ik op
het verslag van een proces in San
Francisco, waarin DD als getuige optrad.
Door de verschijning van Glissenaar's
boek zal de interesse voor Douwes
Dekker bij Moesson-Vzers opnieuw aan
gewakkerd zijn (zie ook het artikel van C.
de Jong in Moesson van augustus) en dat
leek mij een goede gelegenheid om een
stuk in Moesson te schrijven over het pro
ces in San Francisco.
Er zijn vele kanten aan DD's persoon
lijkheid en het proces belicht er slechts
een van - niet de beste overigens. Maar
houdt u wel de verzachtende omstandig
heden in het achterhoofd: DD was in
ballingschap, zat uiterst krap bij kas en
zijn vrouw en kinderen hadden hem ver
laten en waren naar Indië teruggekeerd.
Drie dollar per dagf
Om deel te kunnen nemen aan het zoge
naamde Hindu-proces in San Francisco
van 1917-1918, kreeg Douwes Dekker
van de Britse autoriteiten in Singapore
toestemming het land tijdelijk te verla
ten. I lij zat er namelijk in de gevangenis.
Douwes Dekker vertrok, onder geleide
van een Brits militair, op 19 september
1917 naar Vancouver waar hij op 20
oktober arriveerde. Via Seattle en
Portland bereikte hij uiteindelijk San
Francisco. Oorspronkelijk zou hij als
beklaagde gehoord worden, maar dit
veranderde in getuige, waarvoor hij drie
dollar per dag ontving.
Het Hindu-proces was een enorme
rechtszaak waarin niet minder dan 95
beklaagden en 150 getuigen gehoord
zouden worden. Het gezelschap
bestond, aldus de San Francisco
Chronicleuit:
'Steamship officials, German consular
representatives, merchants of wealth,
In 1917 en 1Q18 werd in San
Francisco een rechtszaak gehouden
tegen een kleine honderd beklaag
den. Hi) dit zogenaamde Hindu-
proces moest de roemruchte
Indische nationalist E.F.E. Douwes
Dekker ('Indië voor de Indiërs!)
optreden als getuige. Het proces
behandelde een Brits-Indische
wapensmokkel-affaire vanuit de
Verenigde Staten, waarbij de
daders zich schuldig hadden
gemaakt aan het schenden van de
Amerikaanse neutraliteit op dat
moment. Douwes Dekker onder
hield nauw contact met de Brits-
Indische nationalistische beweging,
vandaar dat hij moest getuigen.
Paul van der Veur, bezig aan een
uitgebreide biografie van Douwes
Dekker, heeft zijn handen weten te
leggen op het verslag da t het
gerechtshof maakte van het proces
in San Francisco. Dit verslag lever
de niet alleen een aantal smakelijke
anekdotes op, maar ook enkele
belangrijke nieuwe inzichten in het
leven van Douwes Dekker.
attorneys, insurance and customs bro
kers and a number of Hindoos.'
De bronnen die tot dusver gebruikt wer
den over deze episode in DD's leven,
zijn een uitgebreid verslag in de NRC en
het lijvige rapport van de advocaat
C. Harold Caulfield. Caulfield woonde
het proces bij op verzoek van de
Nederlandse regering. Ik was nooit hele
maal tevreden met deze bronnen, want
ze verschaffen geen directe weergave
van het verhoor.
Vrij recent kreeg ik echter inzage van het
oorspronkelijke verslag van het gerechts
hof. Het verslag bleek zeer de moeite
waard te zijn en de weergave van
Douwes Dekker's deelname groeide van
een schamele tien bladzijden in het
Caulfield-rapport tot meer dan honderd
in het officiële verslag.
Multa-Tuli
De dramatis personae in het proces
(althans, het gedeelte van het proces
waarbij Douwes Dekker betrokken was)
waren: de presiding court judge (Wm. C.
Van Fleet), de prosecuting district attorney
(John W. Preston) en de defense attorney
(Theodore L. Roche)
Op 5 december 1917 was Douwes
Dekker aan de beurt om gehoord te
worden. De San Francisco Chronicle van
die dag lichtte het publiek vast in over
deze persoon en zijn veelbewogen ach
tergrond. Maar het was niet het beste
verslag, want het wemelde van de fou
ten. Douwes Dekker werd erin beschre
ven als de 'nephew' van de beroemde
Edward Douwes Dekker, wiens pseudo
niem 'Multa-Tuli' was. Douwes
Dekker's vader was overleden 'in exile'
en hijzelf was onlangs gearresteerd in
Calcutta. 'Sentenced to death' was zijn
leven gespaard door tussenkomst van de
'Sarekat Islam', de partij 'to whom he
belonged'. De Indische autoriteiten
boden toen aan 'to imprison him in
Timor, Malaysia'. Soms kun je beslist
niet op krantenberichten aan.
Ik heb mijn artikel in tweeën gedeeld. Het
nu volgende deel bevat de grappige passa
ges uit het verhoor (die altijd schijnen
voor te komen, zodra DD ergens bij
betrokken is) en deel twee bevat enkele
nieuwe feiten over het leven van Douwes
Dekker. Deel twee komt volgende maand.
I naianenverkalen
Problemen ontstonden al toen DD naar
zijn naam gevraagd werd. Niemand
begreep, zelfs na uiüeg, dat Douwes
Dekker de familienaam was. Het bleef
Mr. Dekker, gedurende het hele proces.
De Q in het relaas van het verhoor staat
24
