25% korting
Modjopahit
Gel) oorteland
Damescompartiment
Online
Opheffings Uitverkoop
5000 Indische boeken
(Antiek en Nieuw)
genomen, maar die vereeniging is voor
de wet niet geldig, ofschoon ze alge
meen is in Indië. Die vrouw is gestor
ven en liet mij een dochtertje na, dat ik
in Europa bij mijn zuster heb gebracht.'
Met deze woorden haalt de aanstaande
resident Van Welven het Europese meis
je Etty over zijn echtgenote te worden.
Zij heeft geen begrip of gevoel voor het
Indische leven. Hij eens te meer. Tot
welke tragische situaties dit verschil
leidt, laat het verloop van De familie van
den resident (1875) zien. Zijn Indo-euro-
pese dochtertje Constance wordt de
verschoppeling van het gezin. Melati
van Java tekent in deze roman met veel
gevoel voor drama de levensloop van
deze Constance, het Indische meisje
met 't gouden hart. Het publiek was
verrukt van de roman; al snel versche
nen de tweede en de derde druk.
Zucllt naar kennis
Succes was gewoon voor Melati. Vrijwel
al haar boeken waren populair, verkoch
ten uitstekend en werden door leesbibli
otheken voortdurend uitgeleend. Zelf
bleef zij liever op de achtergrond.
Interviews met haar zijn zeldzaam,
foto's nauwelijks te vinden.
Melati's aanleg voor de schone letteren
manifesteerde zich vroeg. Als meisje van
drie jaar kon ze al lezen, twee jaar later
vertelde ze aan iedereen verhalen. Haar
moeder Louise van Haastert stimuleerde
deze aanleg door haar in de huiselijke
kring te onderwijzen. Vader Carel Sloot
had een betrekking als onderwijzer, zodat
de huiselijke sfeer doortrokken moet zijn
geweest van de zucht naar kennis.
De band tussen Melati en haar moeder
was innig, want toen mama in 1873
stierf, schreef Melati hierover: 'Toen het
verdriet in mijne ziel was geboren, een
zéér groot verdriet, was het of de heele
wereld en de menschen eensklaps waren
veranderd.'
In die tijd had Melati de nodige veran
deringen meegemaakt: op kostschool bij
de zusters Ursulinen, een verhuizing
naar Soerabaja en weer terug naar
Semarang, als achttienjarige een emi
gratie naar het Nederlandse Den Haag,
dan naar Roermond en kort daarop
haar debuut als schrijfster met de novel
le 'Een doornenkroon' in een katholiek
tijdschrift.
Indisch accent
Haar Indische jeugd zou Melati voor
goed tekenen. Letterkundige Johan
Koning noteerde over zijn ontmoeting
met haar: 'Zij maakt den indruk van een
Indische dame en in haar spreken valt
een, zooals men dat noemt, Indisch
accent te onderscheiden.'
In Amsterdam beleefde Melati haar glo
rietijd. Daar woonde ze vanaf 1877 met
haar levensgezellin Lina Schneider en
de dienstbode Cato, temidden van een
kunstminnende en sociaal voelende
vriendenkring. Onder hen bevonden
zich Jan Toorop, Louise Statenus, Fiore
della Neve en Alberdingk Thijm. Het
Liber Amicorum van Melati getuigt nog
steeds van de bewondering die zij haar
toedroegen. Haar Lina schreef als eerste
in het boek: 'Melatiblüthen! - Was die
bedeuten,/ Das künde ich von allen
deuten.'
Haar literaire werk nam Melati zeer in
beslag. Regelmatig zagen romans en
novellen het daglicht, ze las veel, graag
en bovendien in zes talen, bezocht
regelmatig het Damesleesmuseum, trad
op als redactrice van verschillende tijd
schriften en schreef ook nog eens ver
schillende artikelen.
Deugdzaam
Ook in maatschappelijk opzicht was
Melati bewonderd en succesvol. Zo
stond ze aan de wieg van de katholieke
kunstenaarskring De Violier in
Amsterdam, was ze mede-oprichtster
van de Roomsch-katholieken vrouwen
bond en werkte ze mee aan de
Nationale Tentoonstelling van
Vrouwenarbeid (1889).
Door haar inzet voor vrouwen werd
Melati door tijdgenoten 'een feministe
in den beste zin van het woord'
genoemd. Het was waar. In de meisjes
boeken die zij schreef, voerde ze vaak
mooie, nobele jonge vrouwen op met
wie haar lezeresjes zich konden - of
moesten - identificeren.
In het destijds geliefde Angeline's beloften
(eerste druk 1879) wordt Angeline
wegens ellendige familieomstandighe
den (moeder dood, vader failliet) uit het
heerlijke Indië weggestuurd, naar
Nederland. Net als Constance is ook dit
meisje opmerkelijk deugdzaam. Zij
wordt dan ook anderen tot voorbeeld
gesteld, vertelt de directrice haar: 'Ik
heb u steeds als een voorbeeld aange
haald van goede opvoeding en lief
karakter tegenover degenen, die wilden
beweren, dat alle Indische meisjes kop
pig, eigenzinnig, leugenachtig en brutaal
waren'.
Al kende het publiek haar werk, de lite
raire critici waren en bleven verdeeld.
De een hoonde haar, de ander prees
haar. Maar negeren kon niemand haar;
in bijna alle belangrijke literaire naslag
werken kwam en komt haar naam voor.
Temidden van alle ups and dozens die het
succes bracht, miste Melati tot op hoge
leeftijd haar geboorteland. Zoals ze zelf
even bescheiden als weemoedig zei: 'Ik
zou zoo graag Indië nog eens zien...'
Het werd haar niet gegeven. In 1927
overleed ze op 73-jarige leeftijd aan een
hartaanval in Noordwijk aan Zee, na
een welbesteed leven gewijd aan de lief
de, de maatschappelijk zwakkeren en de
schone letteren. Melati van Java liet
ruim zeventig titels na.
Volgende keer in deze reeks: de publi
ciste en declamatrice Beata van
Helsdingen-Schoevers. Bij haar overlij
den in 1920 treurde het Weekblad voor
Indië dat de eerste moderne vrouw van
Indië was heengegaan. Hoe modern was
Beata werkelijk? En waarom leefde zij
vijf levens tegelijk?
Wilt u meer weten over Melati van
Java, fragmenten uit De familie van
den resident lezen of bent u nieuws
gierig naar andere schrijfsters over
Nederlands-Indië?
Surf dan naar het
Damescompartiment Online:
http ://www. damescompartimentnl
Of schrijf: Vilan van de Loo,
Postbus 11082, 2301 EB Leiden.
ADVERTENTIE
Collectie ilk'
MODJOPAHIT j|P|f
Burg. Hogguerstraat 253/8, w II)
1064 CN Amsterdam,
tel. 020-611 86 00. ^f\
Bezoek op afspraak - Ruime parkeergelegenheid.
45 ste jaargang - nummer 5 - november 2000
35
