'APAïm J
moessQn
Paneferan Kornel
In het afgelopen oktobernummer van Moesson vond it een klein artikeltje
van Hert Postma. Hij bad in Soemedang een standbeeld gezien waar
gouverneur-generaal Daendels de linkerhand krijgt aangereikt van een
vooraanstaande Indonesiër, deen mooi bandje dus. Op z'n minst een
vreemd gebaar en Bert Postma wilde er graag meer van af weten,
liet antwoord kregen wc via onze abonnee mevrouw Addy de Bidder-
Lei jzers Vis. /ij was net op bezoek geweest bij een Indonesische
schoolvriendin van de GAS, en laat die nou net het verhaal over het
standbeeld hebben verteld. De Indonesische man is namelijk de
grootvader van de grootvader van haar grootvader!
Tekst: Mevrouw Gartimin Darsono
Gondhowiardjo-Kusuma Sudjana
Wat ik nu vertel, heb ik gehoord van
mijn grootvader en oud-tantes, toen ik
nog een jong meisje was. Ik geloofde
alles wat ze mij vertelden, ook mystieke
verhalen en ik wist dat ik zulke verhalen
niet aan Jan en alleman mocht doorver
tellen. Maar ik heb dit verhaal ook zelf
gelezen in een Soendanees geschiedenis
boek over de familie, geschreven voor de
Tweede Wereldoorlog.
Pangeran Koesoemadinata IX
Het gaat hier over een verre, verre voor
ouder van mij. Om precies te zijn, de
man van het standbeeld is de grootvader
van de grootvader van mijn grootvader.
Zijn officiële naam was Pangeran
Koesoemadinata IX, regent van
Soemedang van 1791 tot 1828.
Onder het volk staat hij bekend als
Pangeran Kornel, daar de Nederlandse
regering hem ook de titel kolonel heeft
toegekend. Hij was dus regent onder
gouverneur-generaal Daendels, die
indertijd het bevel heeft uitgevaardigd
voor de aanleg van de beroemde en
beruchte Grote Postweg door heel Java,
van Anjer naar Banjoewangi via
Bandoeng en Soemedang naar
Cheribon.
Tussen Bandoeng en Soemedang zijn
bergen van graniet en hierdoor moest de
weg gaan. De mensen die tewerkgesteld
werden (verplichte herendiensten),
moesten werken met primitieve werktui
gen. Velen, velen werden er slachtoffer
van en moesten dit met de dood beko
pen. Het schijnt verschrikkelijk te zijn
geweest en aan dit drama dankt
Daendels zijn bijnaam 'De IJzeren
Maarschalk'. Het volk werd onrustig en
klaagde zijn nood bij de regent. Deze
beloofde het zijne te doen. Het bericht
kwam, dat Daendels persoonlijk de boel
zou inspecteren, omdat men daar in het
Soemedangse niet vlug genoeg
opschoot. De regent met gevolg wachtte
Daendels met gevolg op, ongeveer op de
plaats van het tegenwoordige standbeeld.
Tjaclas Pangeran
Daendels naderde en de regent - die,
zoals alle mannen toen, altijd een kris bij
zich droeg, ten teken van hun positie of
adellijke afstamming - trok zijn kris uit
de schede en met de rechterhand de kris
vasthoudende, naderde hij Daendels met
uitgestrekte linkerhand, ten groet.
Daendels moest toen verwonderd heb
ben gevraagd: 'Wat moet dat betekenen,
regent?'
Toen moet het antwoord zijn geweest:
'Ik ben bereid om alleen met deze kris
als wapen, voor mijn volk op te komen,
want mijn volk gaat te gronde door dit
werk.'
Men was toen bang dat Daendels de
regent zou tempèlèng - in het gezicht
slaan - vanwege die linkerhand, maar dat
is niet gebeurd. Op de illustratie wijst
Pangeran Kornel naar de grond: brok
ken graniet. Die plaats wordt nu Tjadas
Pangeran genoemd; tjadas betekend gra
niet.
De IJzeren Maarschalk stuurde toen de
genie om de weg te maken. Bovendien
stuurde Daendels zijn vertrouweling
Nicolaas Engelhard om in die streken
het gedrag en alles van de regent na te
gaan. Deze Nicolaas Engelhard heeft een
uitmuntende conduite-staat van de
10
