dat hij zich wil manifesteren als een his
toricus van een nieuwe generatie die zich
niet meer laat leiden door oude gevoelig
heden en heilige huisjes en eindelijk
durft te zeggen waar het op staat. Er
moet per slot van rekening in zijn boek
ook nog iets nieuws te melden zijn naast
al datgene wat al bekend is.
Het voordeel van zijn onomwondenheid
is echter wél dat hij tal van mythen, die
nog altijd bij vele betrokkenen leven,
grondig ontkracht. Ik denk onder andere
aan de hardnekkige opvatting in vetera-
nenkringen dat hun inzet juist was en
men de oorlog had kunnen winnen als
de politiek maar zijn rug had rechtge-
houden.
Toch doet Van den Doel's recht-toe-
recht-aan stijl ook wat geforceerd aan.
Zo sabelt Van den Doel ongenadig de
Nederlandse hoofdpersonen in het
drama neer als incompetente personages
die koppig vasthielden aan hun eigen
achterhaalde koloniale opvattingen en
weigerden de veranderende tekenen des
tijds te onderkennen en daarnaar te han
delen.
Zelfs iemand als luitenant gouverneur-
generaal Van Mook, die Van den Doel
als een uitzondering beziet, ontkomt uit
eindelijk niet aan een negatief oordeel als
een man die evenzeer te overtuigd was
van zijn eigen gelijk, zijn eigen visie
coüte que coüte wilde doordrijven en
niet meer openstond voor andere opties.
Hindsight
In feite komt bijna niemand er aan
Nederlandse zijde goed vanaf. Van den
Doel gaat naar mijn mening te ver in
zijn kritiek op de Nederlandse stellingna-
me en toont geen enkel begrip voor de
Nederlandse opvattingen (hetgeen niet
hetzelfde betekent als ermee instem
men) Hij wekt de indruk dat hij zich in
zijn scherp veroordelende opinie al te
sterk heeft laten leiden door hindsight.
Wetende hoe het allemaal is verlopen, is
het achteraf wel heel gemakkelijk om aan
te geven hoe en waar het mis is gelopen.
Dat aan Nederlandse zijde grote fouten
zijn gemaakt, is onmiskenbaar en dat de
auteur niet schroomt dit te benadrukken
is geheel terecht. Maar wat ontbreekt, is
de balans en een evenwichtig oordeel. Ik
mis te vaak de nuance. Het is misschien
allemaal niet zo slim geweest wat de
Nederlanders in Den Haag en Batavia
gedaan hebben, maar hun keuzes zijn op
zich wel voorstelbaar en invoelbaar. Op
empathie hoeven de Nederlandse
beleidsmakers bij Van den Doel echter
niet te rekenen.
Daarentegen is Van den Doel over de
Indonesische politici en hun beleid
opmerkelijk mild. Weliswaar heeft de
loop van de tijd getoond dat de
Indonesiërs het historische gelijk aan
hun zijde hadden, maar dit laat onverlet
dat ook aan die zijde vele en grote fou
ten zijn gemaakt.
India
Ook in zijn vergelijking met de Britse en
Franse houding inzake de dekolonisatie
van hun eigen imperia komt Nederland
er niet fraai vanaf. Zo plaatst hij
Nederland nagenoeg in dezelfde catego
rie als Frankrijk dat even
eens koppig weigerde
afscheid te nemen van zijn
bezittingen in Zuidoost-
Azië. Van den Doel doet
Nederland daarbij
opnieuw te veel onrecht.
Parijs was veel minder
terughoudend om militair
geweld te gebruiken dan
Den Haag, terwijl ook
Londen allesbehalve zo
succesvol was als hij het
doet voorkomen. De
Engelsen waren hoogstens
wat pragmatischer en
hadden er minder moeite
mee om hun bezittingen
op te geven. Dat de ver
volgens uitgebroken bur
geroorlog in India strikt
gezien geen Britse verant
woordelijkheid meer was,
wil nog niet zeggen dat zij hun taak ook
beter verricht hadden. Van den Doel
meent echter dat niemand had kunnen
voorzien dat de onafhankelijkheid van
India in een dergelijk bloedbad zou
resulteren. Daar plaats ik toch mijn
vraagtekens bij. Ook Palestina hebben de
Britten weinig netjes achtergelaten.
Hoezo Britten als meesters in het maken
van grote gebaren en het netjes behan
delen van hun opposanten?
Kortom, Nederland komt er wel heel
negatief van af en het is allemaal wat te
veel van het slechte. Desondanks zou ik
het boek tekort doen door het u niet aan
te raden. Integendeel. Aangezien Van
den Doel niet de pretentie heeft een
nieuwe, op eigen onderzoek gebaseerde,
doorwrochte studie het licht te doen
zien, maar een toegankelijk samenvat
tend boek te schrijven, kan ik niet ont
kennen dat hij dit knap heeft gedaan en
een prestatie van formaat heeft geleverd
die bewondering afdwingt.
Geïnteresseerde leken vinden vaak dat
men zo moeilijk toegang heeft tot de
door historici opgedolven kennis van het
Indonesië-drama. Die kritiek gaat sinds
het verschijnen van Afscheid van Indië
voortaan niet meer op.
Afscheid van Indië
De val van het Nederlands
imperium in Azië
door H.W. van den Doel
Prometheus: 420 pag. (paperback)
ISBN 90 5333 888 8
prijs 47,50
45 ste jaargang - nummer 7 - januari 2001
Toegankelijk
29
