Een gesloten boek
moessQn
Eindelijk een nieuwe biografie van
Maria Dermoüt: Geheim Indië. Journalist
en schrijver Kester Freriks (Djakarta,
1954) schreef een prettig leesbaar boek
van ruim driehonderd pagina's met zo
min mogelijk noten. Freriks, wordt snel
duidelijk, is er in eerste instantie op uit
geweest een verhaal te vertellen. Tegelijk
met de biografie is het Verzameld werk
van Maria Dermoüt opnieuw uitgege
ven, voor de aantrekkelijke prijs van 35
gulden.
Maria Dermoüt (1888-1962) was een
schrijfster waar de Indische gemeen
schap trots op mag zijn. Volgens litera
tuurwetenschapper E.M. Beekman (in
zijn onvolprezen boek Paradijzen van
weleer) hoort zij thuis in het rijtje van de
vier beste Nederlandse schrijvers, met
Multatuli, Louis Couperus en E. du
Perron - alle vier Indische schrijvers.
Opvallend aan Maria Dermoüt's verha
len is dat zij zich, net als Louis
Couperus, niet helemaal geeft in haar
werk, ze schrijft ingehouden en blijft zelf
verborgen achter die melodieuze en
zorgvuldig gestileerde zinnen (het kon
jaren duren voor een verhaal af was)
Maria Dermoüt moet een gesloten
vrouw zijn geweest, en vaak eenzaam.
'Van vroeg af aan, schrijft Kester
Freriks, 'stond haar leven in het teken
van dat ene woord: gemis.' De thema's
in haar werk komen misschien wel voort
uit een aangeboren, haast Javaanse nei
ging om te berusten in haar noodlot.
I Jteratuur, legt Freriks uit, was voor
Maria Dermoüt een middel om 'ver
troosting' te vinden.
Ze was niet gelukkig in haar huwelijk
met Isaac Dermoüt, maar scheidde niet.
Anderzijds heeft zij haar jeugdliefde, de
geoloog Aldert Brouwer, nooit los kun
nen laten. De trouw aan haar echtgenoot
ging ten koste van de relatie met haar
zoon Hans en daar moet ze de rest van
haar leven onder geleden hebben, want
Hans stierf vervolgens in het kamp. Er
zijn brieven aan hem
bewaard die vooral ont
roerend zijn als je
bedenkt dat ze nooit
zijn aangekomen.
Een van de dingen die
mij zijn bijgebleven van
Nog pas gisteren en De
tienduizend dingen., is
dat je je er zo goed van
bewust wordt hoe
anders de Indische
maatschappij was dan
de Nederlandse, met
totaal andere normen
en waarden. Freriks
geeft ergens een mooi
citaat van Rob
Nieuwenhuys dat hier
op aansluit: 'Er wordt
veel gedood en gemoord in haar werk,
op wrede wijze. Maria had daarvoor een
zwarte vlek. Dood door beschieting, ver
giftiging,
opzettelijke
verdrinking.
Misschien is
zelfs haar
eigen moe
der ver
moord. Zij
had altijd
lichamelijke
pijn, dat
maakt
iemand bit
ter. Maria
had zeker
oog voor de
gewelddadige zijde van het land, trou
wens, als een van de weinige bellettris
ten. De dood was daar aldoor dichtbij.
Zij was niet weekhartig.'
Maria Dermoüt, geboren in Pekalongan,
leefde op enkele jaren na tot haar 44ste
in Indië en vanaf 1933 tot haar dood in
1962 in Nederland. Maar het contrast
tussen het leven in Indië en het leven in
Nederland komt in Freriks' biografie
minder goed uit de verf. De kracht van
Geheim Indië zit 'm minder in de
beschrijving van de Indische jaren en dat
merk je vooral aan details die met name
Moesson-lezers zullen opvallen. Maar
daar staat tegenover dat Freriks wel met
het probleem zat dat er over die periode
in haar leven veel minder bekend is.
Naarmate het verhaal vordert, wordt de
biografie dan ook beter.
Geheim Indië is geschreven uit liefde
voor Maria Dermoüt's werk en dat merk
je op iedere pagina. Freriks haalt voort
durend mooie passages en formulerin
gen aan en zoiets
kun je natuurlijk
alleen als je door
iemand's werk
wordt gegrepen.
Wat ik ook sympa
thiek vindt, is dat
Freriks zich ner
gens geroepen
voelt om een
moreel oordeel te
geven, dat laat hij
liever aan de lezer
over.
Hoogtepunt in de
biografie is wat mij
betreft de corre
spondentie tussen
Tjalie Robinson en
Maria Dermoüt.
Er worden in Geheim Indië enkele brie
ven van Tjalie geciteerd die ronduit
prachtig zijn. De brieven die hij ontving,
zijn natuurlijk verloren gegaan. Tjalie
moet op haar gesteld zijn geweest ook al
verschilden hun literatuuropvattingen
hemelsbreed van elkaar. 'Leven is het
enige waarachtige,' schreef Tjalie aan
zijn vriendin, 'als het vliegen van een
kogel. Schrijven is maar het gefluit
ervan.' Maar Maria Dermoüt zocht als
gezegd 'vertroosting' in haar werk en zal
eerder het tegenovergestelde gedacht
hebben: leven is niets, schrijven is alles.
(GOP)
Geheim Indië
Het leven van Maria Dermoüt 1888-
1962
door Kester Freriks
Querido: 358 pag. (gebonden)
ISBN 90 214 7017 9
prijs 75,00
Verzameld werk
door Maria Dermoüt
Querido: 680 pag. (paperback)
ISBN 90 214 5945 0
prijs 35,00
'Ik ben eigenlijk geen schrijf
ster, beheers dat ook niet
geheel, streef daar ook niet
naar, ik wil vertellen, vertellen
wat ik zie, of hoor, of voel,
daarom probeer ik het altijd
zo eenvoudig, zo geserreerd
mogelijk te zeggen, schiet daar
naar mijn gevoelen nog in te
kort.'
- Maria Dermoüt in een brief
aan haar vertaalster Irma
Silzer.
AXtiria Dr/r/mi/i Verzameld werk
46
