Mieke Bowman
met het konink
lijk paar op
paleis Soestdijk.
Helemaal links
haar echtgenoot,
Herman
Bonman.
maar Nederland. Hoewel de rechtszaak
niet als zodanig was begonnen, kwam het
wel tegemoet aan de behoefte in
Indonesië om de nog open staande reke
ning met het oude moederland voor het
koloniale verleden te vereffenen. Het
gehele proces was één doorgestoken kaart.
Het complot was uiterst slecht doordacht
en geënsceneerd rond de meest fantasti
sche verhalen van (omgekochte)
Indonesische kroongetuigen. Het kostte
de sinds 1935 in Indonesië woonachtige
Nederlandse advocaat, Herman Bouman,
dan ook niet veel moeite de aantijgingen
te weerleggen. Omwille van het nationaal
prestige en landsbelang mocht de rechts
zaak echter niet verloren worden. De ver
dachten moesten veroordeeld worden.
Om dit te bereiken werd geen enkel mid
del geschuwd. De rechter weigerde getui
gen a décharge te horen en onweerlegbaar
geacht bewijsmateriaal van onschuld werd
als onrechtmatig verkregen afgewezen.
Een aantal van de overige gearresteerde
Nederlanders - meest Indo-europeanen -
werd mishandeld om belastende verkla
ringen af te leggen.
Vergissing
Het proces kreeg gaandeweg steeds meer
kafkaiaanse trekken. Zelfs Bouman werd
beschuldigd van staatsondermijnende
activiteiten. Zijn leven niet zeker wetend,
verliet hij onder valse naam in mei 1955
het land. Zijn vlucht werd uitgelegd als
een bewijs van kwade trouw. De nog in
Indonesië verblijvende Nederlandse straf
pleiters durfden de verdediging niet over
te nemen, laat staan hun Indonesische
collega's. Bovendien kregen uit
Nederland afkomstige juristen geen
visum, zodat de verdediging dreigde te
worden gesaboteerd. Daarop besloot
Mieke Bouman, de echtgenote van
Herman Bouman, de verdediging voort te
zetten. Zij was echter geen juriste, maar
classica. De Indonesische rechter stemde
met deze noodoplossing in, in de veron
derstelling dat zij weinig van de verdedi
ging zou terechtbrengen. Dit nu bleek een
ernstige vergissing. Als naaste medewerk
ster van haar man was Mieke Bouman als
geen ander op de hoogte van de dossiers
en zou zij zich een geduchte tegenstand
ster tonen.
Verziekt
In Nederland heerste ondertussen verbij
stering over de flagrante schending van de
rechtsgang. Indonesië had het voormalige
moederland geraakt op zijn meest gevoeli
ge plek - zijn rechtsgevoel - en Nederland
reageerde tot het uiterste getergd. De
maat was vol. Tijdens de conferentie van
Genève (december 1955 - februari 1956)
werd een laatste poging gedaan om tot
een vergelijk te komen inzake Nieuw-
Guinea en alle andere hangende politieke
geschillen. Maar de conferentie mislukte.
Vervolgens zegde Indonesië ook eenzijdig
het Unie-verband en de overige Ronde
Tafel Conferentie-akkoorden op (in het
RTC-verdrag waren de voorwaarden voor
de bewindsoverdracht vastgelegd). De
relatie raakte volkomen verziekt.
De belangstelling in Nederland voor het
showproces was ondertussen enorm
gegroeid en vormde vrijwel dagelijks voor
paginanieuws. Vergelijkingen met de
Dreyfus-affaire en het Rijksdagproces
werden gemaakt. De Telegraaf schroomde
niet om Soekarno met Hitier te vergelij
ken. Zelfs het anders zo gematigde en
bezonnen oordelende Algemeen
Handelsblad sprak van een 'heksenproces'.
Pogingen van de Nederlandse regering
internationale aandacht te genereren had
den weinig resultaat.
De bondgenoten - speciaal de VS - waren
niet bereid druk op Indonesië uit te oefe
nen om voor een eerlijke rechtsgang zorg
te dragen. In deze Koude Oorlogsjaren
wilde Washington het neutrale Indonesië
te vriend houden en zo het land binnen
de Amerikaanse invloedssfeer te trekken.
Kritiek op de rechtsgang zou dat delicate
45 ste jaargang - nummer 10 - april 2001
41
