fevtnw >;«rs
f&M
%b - ,';-
Sarung van de noordkust van Java.
iv*-^ -'9f ■jfe-A»'»» y*^®!
Panji motief.
en motieven kent. Sommige behoren tot
de 'verboden patronen' waarvan de
parang rusak de meest bekende is.
Sommige motieven hebben een symboli
sche waarde, dienen bijvoorbeeld om
iemand te beschermen. Doeken met deze
motieven worden gemaakt voor een
bepaalde gelegenheid, zoals een huwelijk.
Batik wordt gedragen door vrouwen én
mannen en bestaat uit een vierkante of
rechthoekige doek die om hoofd, borst of
lende wordt gewikkeld. Een paar voor
beelden zijn de dodot, een grote doek die
bij ceremonies wordt gedragen, de kern-
ben, een borstdoek voor vrouwen en de
welbekende slendang.
Stijl en en mode
Tussen 1850 en 1950 wordt de verzame
ling van het KIT met zorg bijeengebracht
met een grote variatie in stijlen: batik uit
gaande van de Nederlandse samenleving,
batikontwerpen voor reizigers, voor het
onderwijs en batik ter herinnering aan een
bepaalde gebeurtenis.
Op de afdeling curiosa hangen doeken
waarop sprookjes, militaire confrontaties
(politionele acties) zijn afgebeeld en de
gedenkdoeken die soldaten vaak lieten
maken. Een bijzonder stuk is een batik die
speciaal is vervaardigd voor Douwes
Dekker.
Bij de hedendaagse batik, na 1945, vindt
men nationalistische afbeeldingen op
batikdoeken. Deze werden aanvankelijk in
opdracht van president Soekarno
gemaakt. Speciaal voor Megawati is er
een nieuw motief ontworpen dat
Megakusuma is genoemd.
Batik en mode gaan hand in hand. Op
deze tentoonstelling is kleding te zien van
de bekende ontwerper Iwan Tirta, die zijn
ontwerpen versiert door een deel van de
batikfiguren op te vullen met kralen en
pailletten.
Een van de huidige toonaangevende
batikontwerpers is BINhouse, die durft te
experimenteren met kleuren en materia
len. Het toeval wil dat ik Josephine van
BINhouse ruim een jaar geleden heb
geïnterviewd in Jakarta. Zij beheerst het
hele proces van ontwerpen, productie en
materiaalkeus. Met haar ontwerpen heeft
zij vele prijzen gewonnen in binnen- en
buitenland. Zij vertelde me bij die gele
genheid dat het de laatste jaren bon ton is
voor de Indonesische dames om hun vaak
westerse kleding te complementeren met
bijvoorbeeld een batik slendang (lange
shawl) van zijde of met goud versierd, de
zogeheten prada, of om op een lange rok
een moderne versie van een kebaya
(jakje) te dragen, al dan niet met extra
versiering van Halen en lovertjes of bor
duursel. En onder het bewind van ex-pre
sident Soeharto werd het batikoverhemd
algemeen aanvaard als pakaian resmi
(officiële gelegenheids kleding) voor de
heren. Ook van BINhouse zijn enkele
ontwerpen te zien op de tentoonstelling.
Bovendien zijn studenten van de Rietveld
Academie in Amsterdam benaderd om
via ontwerpen hun visie te geven op kle
ding gemaakt van batik.
liuropa en batik
In de koloniale tijd zag Nederland brood
in batik als exportartikel en begon al snel
met het produceren van batik op grote
schaal. Dit was mogelijk, omdat men
gebruik maakte van druktechnieken, veel
goedkoper, maar kwalitatief beduidend
minder omdat de stoffen maar aan één
zijde bedrukt werden. Dit werd op Java
aan beide zijden gedaan. Als reactie hier
op pasten de Javanen hun productiepro
ces aan, waardoor er meer geproduceerd
kon worden.
Nederland besloot het batikproces te ver
beteren en de typische wasgeur toe te voe
gen die bij authentieke batik hoort. Weer
46 ste jaargang - nummer 1 - juli 2001
•>csoi»jj'«|W>. j *(L^^mnwn
- W r~
39
