door Dick Visker
Zodra ik hei nieuwe hoek van het Legermuseum
over de klewangs ter hand neemis het alsof er
een lade vol herinneringen voor mij wordt open
getrokken. De klewang
hoe zijn wij daaraan gekomen?
Atjeh natuurlijk, in de oude tijd,
toen het KNIL het daar zwaar
te verduren had. Er werden wel
steeds versterkingen heen gezonden,
maar van een merkbare vooruitgang was
in het begin nog geen sprake. Generaal
Van Heutsz ontwierp het plan voor
opzet van een zestiental vaste bivakken,
nederzettingen met een sterke omhei
ning en voorzien van goede uitkijkpos
ten. Daaruit werden kleinere
troepenafdelingen (brigades) gezonden
om de kwaadwillige Atjehers (djahats)
op te sporen.
Marechaussee-sabel
Onze soldaten waren in het begin, rond
1900, nog uitgerust met verouderde
Beaumont geweren, enkelschots, die
later werden vervangen door modernere
M-95 typen, met een magazijn voor
houders met vijf patronen, goed voor
meer vuurkracht. Doch die geweren
waren uitgerust met de lange bajonet. In
de alang-alang en de vaak smalle voetpa
den door de rimboe, heb je gewoon geen
ruimte voor een dergelijk wapen.
De tactiek van de Atjehers was om zich
te verbergen als er een militaire patrouil
le in zicht kwam en dan onverwachts te
voorschijn te springen met het blanke
wapen in de vuist. Dat was de rentjong
(het Atjehse steekwapen) waarmee snel
houwen en steken werden uitgedeeld,
om daarna even snel aan de overzijde in
de rimboe te verdwijnen. De vele
gewonde soldaten moesten vaak op zelf
gemaakte draagbaren naar het bivak
worden terug gedragen.
De legerleiding kon hier te weinig tegen
over stellen. Men verlangde een nieuw
wapen en dacht daarbij in de eerste
plaats aan het voorbeeld, de rentjong!
Eisen werden gesteld aan een langere
kling, scherp en gepunt, een handige
handgreep met een beschermkorf er
over en een goede polsriem ter voorko
ming van ontfutselen van het wapen. Zo
werden ze in Nederland besteld. De eer
ste exemplaren werden na ontvangst
verstrekt aan de vijf divisies van de
marechaussée op Atjeh. Vandaar is ook
de naam marechaussée-sabel ontstaan.
Exercitie
De soldaten kregen een slijpsteen, waar
mee ze thuis de klewangs slepen. Met
een zekere trots vertelden zij dat hun
wapen veel scherper was dan dat van
hun slapie. Tijdens een lange mars lie
pen twee vrienden Samola en Anakotta
naast elkaar. Toen ze een verlaten ladang
passeerden, kregen ze het idee om hun
klewangs eens te vergelijken. 'Kun jij die
pisangstam in één slag doorkappen?'
'Gampang loh,' was het antwoord en
met een flinke houw doorkliefde hij de
pisang, zodat het bovendeel omlaag
kwam. Maar de ander wilde het nog
mooier doen. Hij liet het wapen de laat
ste centimeters wat omhoog komen,
zodat de doorkliefde stam bleef staan!
Bij de exercitie met het wapen, moest
alles op commando gebeuren. Drie tel
len voor het trekken van de klewang: (1)
uit de schede omhoog, (2) boven het
hoofd horizontaal, (3) tegen de rechter
flank met de punt omhoog. Op de zelfde
wijze werden de zes 'weringen' verricht.
Dat waren de zes standen waarmee vij
andelijke steken of houwen werden afge
weerd: linkerflank, rechterflank,
voorzijde links, voorzijde rechts en als
laatste boven links zowel als rechts.
Van Dal en
Onze patrouilles op vijandelijk terrein
werden steeds machtiger en het aantal
gewonden liep terug. We hoefden ons
niet meer schuil te houden in de bivak
ken en kwamen meer in contact met de
bevolking. Soms werden kampongs
doorzocht om na te gaan of er zich wel
licht djahats schuilhielden.
Generaal Van Dalen nam het initiatief
om het pacificatiegebied nog verder over
Sumatra uit te breiden. Omdat ook de
inheemse troepen met het nieuwe wapen
werden uitgerust, is de benaming kle
wang (van het Indonesisch: keiewang,
kort zwaard) ook bij de Hollanders, tot
heden toe, ingeburgerd.
De Atjehers trokken zich terug in ben-
tengs, maar waren ook daar niet langer
veilig. Door onze vuurkracht moesten zij
zich dekken en konden onze troepen
hun versterkingen binnendringen. De
eerste Hollandse soldaat, die een vijan
delijke versterking binnendrong, kreeg
daarvoor gewoonlijk de Militaire
Willemsorde (het MW04). Dit alles
dank zij de invoering van de klewang,
die samen met de karabijn en de bam-
boehoed, tot het embleem van het
KNIL is geworden.
Klewang
Catalogus van het Legermuseum
door J.P. Puype en R.J. de Stürler
Boekweit
Eburon: 344 pag. (gebonden)
ISBN 90 5166 836 8
prijs 79,50 34,00
46 ste jaargang - nummer 3 - september 2001
Klewang,
een
wapen
39
