speciale veiligheidsmaatregelen ver
zinnen, zodat zij niet de kans liepen
in de bordelen van de Japanners
terecht te komen.
Tondant
Omdat de inkomsten waren gestopt,
verzon men allerlei manieren om
rond te komen. Vrouwen combineer
den hun families in een van de grote
re huizen om de onkosten en de
ruimte te delen. Zolang de piano nog
niet gevorderd was, gaf men les aan
Indonesische meisjes. Ook werd er
soms naailes of handwerkles gegeven
om de kost te verdienen. Men maakte
en vermaakte kleren voor elkaar of
voor de verkoop aan anderen, die niet
zo handig waren met naald en draad.
Mijn moeder had - zeer tegen de zin
van mijn vader - het spaarbankboekje
leeggehaald. Gelukkig maar, want
daarmee hebben we het nog een heel
eind kunnen redden. Toen dat geld
op was, moesten wij ook gaan tjattoe-
ten of handel drijven. Dat varieerde
van zelf koekjes bakken, tot het ver
handelen van sieraden van vriendin
nen aan een rijkere mevrouw, die
beloofde, dat als de oorlog voorbij
was de eigenaressen hun ringen weer
konden terugkopen, dus eigenlijk was
zij een soort pandjeshuis. Wat er van
haar belofte terecht is gekomen, daar
kan ik geen zinnig woord over zeg
gen. Wij hebben haar na de oorlog
nooit weer ontmoet.
Van een bevriende relatie van mijn
vader kregen we een keer een hele
goeni-zak gevuld met suiker. Suiker
kun je in de tropen alleen bewaren
in grote stopflessen, anders smelt het
en bovendien komen mieren en wes
pen er op af. Dus wat konden we er
mee doen? Gelukkig wist mijn moe
der wel raad en hebben we dagen
achter elkaar er fondant van
gemaakt. Daarmee ging ik de huizen
langs en men kocht graag wat snoep,
zodat wij weer geld hadden om eten
te kopen.
46 ste jaargang - nummer 9 - maart 2002 3 j
Tanah Abang West 13 in Batavia.
