Buitenkampers niet meer
idee geven van alle problemen, zij
kunnen en mogen niet exemplarisch
gesteld worden voor het leven buiten
de kampen. Geen der vrouwen had
zelf kinderen. Daardoor komen in
hun aantekeningen ook niet de zorgen
aan bod die zovele ouders moeten
hebben gehad over het lot van hun
kroost en daardoor ontbreekt een
belangrijk aspect in hun dagboeken.
Vertekend beeld
Kemperman moet in die zin weinig
keus gehad hebben, anders valt moei
lijk te verklaren waarom hij juist deze
drie journaals heeft uitgekozen ter
publicatie. Zo is er weinig dat de uit
verkiezing van het dagboek van de
Hollandse, van middelbare leeftijd
zijnde HBS-lerares Johanna Janetta
Huussen legitimeert. Haar notities
geven een nogal vertekend beeld van
de buitenkampsituatie. Als onderge
doken totok zag zij kans clandestien
les te blijven geven. Zo wist zij vrij
goed in haar onderhoud te voorzien.
Bovendien was zij vrijgezel en hoefde
alleen voor zichzelf te zorgen, waar
door zij al met al in een tamelijk
geprivilegieerde positie verkeerde.
Gedurende de oorlog heeft zij dan
ook weinig echte ontberingen geleden.
Bovendien geven haar aantekeningen
maar weinig informatie over het reilen
en zeilen in het bezette Indië buiten
haar eigen wereldje om.
Dat er geen andere dagboeken voor
handen moeten zijn om uit te selecte
ren, geldt min of meer ook voor de
aantekeningen van de bij het uitbre
ken van de oorlog vijftienjarige Irma
Marie Pool. Haar familie bleek een
klein drupje Indisch bloed te bevatten,
genoeg om van internering gevrij
waard te blijven. Haar zielenroerselen
zijn die van een pubermeisje en getui
gen van het beperkte blikveld en de
beperkte interesses die eigen zijn aan
meisjes van die leeftijd. Het heeft
absoluut niet de kwaliteit van een
Anne Frank. Wat de inhoud betreft, is
de historische waarde dan ook gering.
Het bijzondere aan haar dagboek is
niet zozeer wat zij te melden heeft, als
wel datgene wat zij ter illustratie in
haar dagboek heeft bijgevoegd, zoals
Japanse pamfletten en verordeningen
en lucifersdoosjes met anti-
Amerikaanse oorlogscartoons.
Het enige echt interessante en ook
absoluut meest lezenswaardige dag
boek is die van de in 1917 geboren
Indo-Europese Hertha Anna Hampel.
Zij woonde in Menteng, de gegoede
Europese wijk van Batavia, en was
getrouwd met een werktuigbouwkun
dige die op zee zat (en omkwam)In
haar dagboek geeft mevrouw Hampel
een boeiend verslag van haar pogingen
om als alleenstaande vrouw zonder
kinderen (in die zin is zij dus ook niet
representatief) het hoofd boven water
te houden. Zij verkocht bezittingen en
bracht allerlei etenswaren aan de man,
waarvoor zij een bepaalde commissie
ontving. Zo zag ook zij vrij goed kans
op de been te blijven. Echter, ook zij
had haar mentale inzinkingen en
ervoer de dreiging van de Kempetai
Naschrift redactie:
Hans Meijer hoopt dat de publicatie van Buiten de kampen de mogelijke
kawat tussen 'Indo's' en 'totoks' kan verkleinen. Wat vindt u van zijn
artikel? Reacties van maximaal 200 woorden zijn van harte welkom:
graag vóór maandag 13 mei sturen naar Moesson, Bergstraat 27,
3811 NE Amersfoort, of e-mailen naar: redactie@moesson.com.
De redactie maakt een selectie uit de brieven.
De familie Kooman in Batavia.
Een zwaar beschadigde, maar dierbare
foto voor de bekende Indische fotografe
Margi Geerlinks (31).
Margi's grootmoeder staat in het
midden met links naast haar Margi's
moeder (foto: Margi Geerlinks).
aan den lijve. Tot twee keer toe werd zij ter
ondervraging meegenomen en enkele
dagen vastgehouden om na mishandeling
weer te worden vrijgelaten.
Onbevredigend
Al met al geeft de lezing van de dagboe
ken ondanks de volle onderkenning van
het belang daarvan toch een wat onbevre
digend gevoel. Er ontbreekt iets aan; een
zekere dramatiek en een saillantere weer
gave van het buitenkampleven. Men zou
zelfs op basis van deze journaals kunnen
stellen - onterecht, laat dat duidelijk zijn! -
dat, hoe hardvochtig de Japanners ook
waren, het nog wel mee viel met hun
regiem en dat de situatie toch ook weer
niet zo acuut levensbedreigend was. Deze
drie vrouwen wisten zich relatief goed
staande te houden en zijn dan ook slechts
representatief voor een bepaalde categorie
buitenkampers. Daarentegen moeten er
vele duizenden geweest zijn die in veel
beroerdere omstandigheden hebben ver
keerd. Over hun omstandigheden weten
we ook na lezing van deze publicatie
helaas nog altijd maar weinig. Het zou
dan ook prachtig zijn als toch nog onbe
kende dagboeken opduiken die men thuis
bezit. Juist omdat alle informatie omtrent
de buitenkamptijd zo verschrikkelijk zeld
zaam is, is het welhaast een morele plicht
om hiermee naar buiten te komen.
Resumerend kan gesteld worden dat dit
derde deel in de reeks van oorlogsdag
boekpublicatie ondanks alle kanttekenin
gen desalniettemin van grote waarde is.
Het is een belangrijke stap op weg naar
een meer uitgebalanceerd beeld van de
Japanse bezettingstijd.
Buiten de kampen
De Japanse bezetting in dagboeken
door Jeroen Kemperman
Bert Bakker: 672 blz. (paperback)
ISBN 9035123964
prijs 34,95
moessQn
24
