Het gaat te ver om hij de activiteiten
van de PAGI-groepen en haar
beweegredenen om met de
Japanners samen te werken uitge
breid stil te staan, maar intrigerend
is het wel. Ook wordt in de dagboe
ken gerefereerd aan het kamp Baros
5, waar later vele, meest vooraan
staande Europeanen naar toe wer
den overgeplaatst en dat bekend
stond als 'prominentenkamp'. Dat
kamp is het zeker waard om een
apart deel aan te wijden.
orische waarde
Hist
Het Nederlands Instituut voor
Oorlogsdocumentatie (NIOD)
bezit tientallen Indische oorlogs
dagboeken. Hoewel deze boeken
een enorme historische waarde
hebben waren zij tot voor kort
alleen bekend bij een kleine groep
historici. Japans geld maakte het
mogelijk deze unieke bronnen toe
gankelijk te maken voor een groter
publiek. Hierdoor krijgen mensen
een beter inzicht in de gebeurtenis
sen in Indië tussen 1942 en 1945.
De verschijning van het vierde
boek in de reeks De Japanse bezet
ting in dagboeken over het mannen
kamp Tjima 4 is een goede
gelegenheid om niet alleen dit ene
deel te recenseren, maar ook om
het gehele project eens tussentijds
te evalueren.
Serie
Het is zinvoller de serie in zijn
geheel te beoordelen dan per boek.
Want hoe boeiend en inzichtelijk
de afzonderlijke banden over de
lotgevallen van de kampbewoners
en zij die 'vrij' bleven ook zijn, de
ware kracht ligt toch vooral in de
som der delen. Juist in zijn totaliteit
komt de opzet en betekenis van het
project het best tot zijn recht.
Dagboeken zijn authentieke bron
nen. Ze zijn zonder enige opsmuk
geschreven. Ze zijn zeer aanspre
kend omdat ze de geschiedenis zo
invoelend maken. Maar het
gebruik van dagboeken als histo
risch document is ook erg tricky.
Het is immers maar de vraag of
de dagboeken een waarheidsge
trouwe impressie geven van de
Tjima 4 was
overvol en
de spanning
liep vaak
hoog op
gebeurtenissen. Een dagboek is
meer dan welke bron ook een
subjectief egodocument. De
inhoud is zo nauw verbonden met
de persoonlijkheid en opvattingen
van de schrijver dat het als een
individuele beleving moet worden
beschouwd die niet mag en kan
worden veralgemeniseerd. Voor
de reconstructie van het verleden
dienen dagboeken dan ook met
beleid en een zekere terughou
dendheid te worden gebruikt. De
beperkte betrouwbaarheid van
een dagboek als historische
bouwsteen wordt echter onder
vangen wanneer meerdere jour
naals geschreven zijn in een zelfde
situatie. In dat geval krijgt de
inhoud plotseling een veel groter
waarheidsgehalte omdat de verha
len elkaar aanvullen en ondersteu
nen. Een op het eerste gezicht
onbelangrijk detail dat in één dag
boek wordt vermeld, krijgt een
heel andere lading wanneer blijkt
dat diezelfde Weinigheid ook in
andere dagboeken staat.
bascinereml
Al met al is de reeks fascinerend
leesvoer. Hoewel de serie nog niet
ten einde is, vind ik het dagboe
kenproject in alle opzichten al
geslaagd. Tezamen vormen zij
een unieke informatiebron die
zijn gelijke niet kent. Door de
dagboeken naast elkaar te leggen
wordt een impressie geschetst van
het dagelijks bestaan achter de
kawat en daarbuiten in al zijn ver
scheidenheid. Op deze manier
ontstaat er een beeld dat de wer
kelijkheid dicht benadert. Daarbij
krijgt het opdoemende beeld van
het kampleven nog eens extra
scherpte doordat ieder boek uit
de NIOD-serie dezelfde themati
sche opzet heeft. Op deze manier
worden de verschillende facetten
van de internering binnen hetzelf
de kamp optimaal belicht en kun
nen de verhalen uit de
verschillende kampen met elkaar
worden vergeleken. Dit maakt het
mogelijk om grotere dwarsver
banden te leggen, waardoor de
complexiteit en zwaarte van het
leven onder de Japanse bezetting
nog inzichtelijker wordt. Het her
lezen van de verschillende delen
levert - althans zo vergaat het mij
- telkens nieuwe inzichten op.
Wat mij betreft mogen er nog vele
delen volgen.
De Japanse bezetting in dagboeken
- Kamp Tjima 4
door Mariska Heijmans-van
Bruggen
Bert Bakker: 282 pag. (paper
back)
ISBN 9035124669
Prijs 22,50
igboekenserie
47 ste jaargang - nummer 5 - november 2002
23
