den en dat de Nederlandse
echtgenotes luxe zouden
eisen die niet paste in de
VOC-samenleving. Ook
zouden dienaren die
getrouwd waren met een
Nederlandse minder snel
een nieuw contract met de
VOC aangaan en na vijf
jaar weer terugkeren naar
Europa. Sowieso was het
vanwege de hoge kosten
van de overtocht voor
gewone werknemers niet te
betalen om een vrouw uit
Nederland te laten komen.
Er was dus vanaf het begin
een tekort aan Europese
vrouwen in de archipel.
Veel Europese mannen
gingen daarom tijdelijke of
meer permanente relaties
aan met Aziatische en
gemengdbloedige vrou
wen.
oncnninaat
De meest voorkomende relatievorm
tussen Europese mannen en
Aziatische en Indo-europese vrou
wen was het concubinaat. Dat bleef
zo tot aan de twintigste eeuw.
Aziatische en Indo-europese vrou
wen bestierden het huishouden van
een Europeaan, verzorgden hem en
waren tegelijkertijd zijn minnares. Al
waren veel van deze vrouwen jaren
de levenspartner van zo'n man, zij
hadden totaal geen rechten en kon
den ieder moment ingeruild worden
voor een blanke vrouw die uit
Europa kwam om in Indië te trou
wen. Het concubinaat kwam het
meest voor in de barakken waar de
soldaten van de Compagnie leefden.
Van hoger geplaatste Europeanen
werd verwacht dat zij met een
Europese waren getrouwd, maar ook
mannen die tot de VOC-top behoor
den, leefden met Aziatische en Indo-
europese vrouwen samen, al was dat
vaker slechts voor een bepaalde
periode.
Bastaard
De meeste Indo-europese nakome
lingen werden buiten het huwelijk
geboren. Daardoor ontstond een
negatief beeld van de gemengdbloe-
digen in de Indonesische archipel.
Kinderen die wel uit een huwelijk
geboren werden, kregen daar ook
mee te maken. Het beeld van de bas
taard, van het onechte lcind bleef ver
bonden met Indo-europeanen.
Hoewel de meeste Indo-europese
kinderen dus tot in de twintigste
eeuw buiten het huwelijk geboren
werden, waren lang niet al deze kin
deren overgelaten aan hun lot. Al in
de VOC-tijd konden Europese
ouders hun kinderen erkennen, waar
na men ze tot de groep van
Europeanen ging rekenen.
Theoretisch gezien behoorden deze
kinderen tot de Europese gemeen
schap in de kolonie, maar in de prak
tijk van de koloniale samenleving
werden zij lang niet altijd en overal
opgenomen.
A mliivalent ie
Dat de VOC-bewindhebbers de
komst van Europese vrouwen naar
de Indonesische archipel beperkten,
betekende niet dat men altijd positief
stond tegenover de relaties tussen
VOC-dienaren en Aziatische en
Indo-europese vrouwen. De houding
van de VOC-top tegenover zowel
Op de thee, een acht-
tiende-eeuwse aqua
rel van Jan Brandes.
Brandes tekent een
scherp contrast tus
sen de Aziatische of
Indo-europese gast
vrouw links en de
Hollandse gast.
47 ste jaargang - nummer 5 - november 2002
19
