een gevoelige plaat'
'Dat begon heel voorzichtig met een
eetrubriek in het NRC, waar ik voor
werkte. Die rubriek, "Vork en mes"
heette die, zou later uitgroeien tot
Nathan Sid. Ik vertelde een verhaaltje
over een jongetje dat een strijd leverde
tussen aardappel en rijstkorrel. Terwijl
ik eraan werkte, kwamen er ontzettend
veel herinneringen boven waar ik me
door liet meevoeren. Maar na tien,
twaalf afleveringen hield ik het voor
gezien; het wereldje dat ik beschreef,
was me veel te rooskleurig. Daarachter
kwam een boosaardige wereld te voor
schijn. Het heeft meer dan hen jaar
geduurd voordat ik die boosheid kwijt
kon in Indisch duinen
In 1992 wordt Adriaan van Dis beschul
digd van plagiaat een zwaar woordhij
is gewoon slordig geweest. Belangrijker is
echter dat de affaire een breekpunt in zijn
leven en loopbaan zal vormen. De tegen
slag heeft hem uiteindelijk sterker
gemaakt. Hij trekt zich terug om te
schrijven aan de roman zvaarmee hij een
geweldige comeback zal maken: Indische
duinen.
Indisch duinen gaat over een jongen die
aan het eind van het boek moet erken
nen wat hij altijd ontleend heeft: zonder
dat hij het met zoveel woorden zegt,
moet hij toegeven dat hij aangeraakt is
door de oorlog van zijn ouders. Dat hij
wel degelijk hoort bij die tweede gene
ratie. Er zijn twee manieren waarop je
om kunt gaan met het verleden van je
ouders. Je kunt ermee leren leven of je
kunt besluiten dat je hele toekomst
erdoor overschaduwd is. Maar ik heb
altijd gevonden dat slachtofferschap
geen identiteit is. Je bestaat niet alleen
bij het verleden van je ouders.
Tegelijkertijd moet ik erkennen dat het
verleden van mijn ouders en zusters
veel invloed op mij heeft gehad en
daarom zit hun oorlog ook in mij.
Maar de rancune tegen mijn vader
zorgde ervoor dat ik lange tijd niet
openstond voor mijn Indische kant. Ik
wilde niets weten van tempo-doeloe-
romantiek en pasar-malamverlangen,
laat staan dat ik op wilde komen voor
het onrecht de Indische gemeenschap
aangedaan.
Mijn verhouding tot de Indische
gemeenschap is niet zozeer problema
tisch geweest, maar eerder verward. Ik
ben eens gevraagd door die alleraar
digste generaal buiten dienst - kom
hoe heet hij ook al weer?'
Boekholt}
'Boekholt! - om een toespraak te hou
den bij het Indisch monument.
Maar ik vond toen niet dat ik dat doen
moest, want dan vertel ik het verhaal
van mijn zusters en niet van mijzelf. Ik
heb hun oorlog niet meegemaakt. Nu
ik ouder ben, besef ik dat hun verleden
mijn heden toch heeft gekleurd, en
daar probeer ik met mijn verbeelding
uiting aan te geven.'
Familieziek bestaat uit allemaal korte,
met zorg gestileerde hoofdstukjes. In ver
gelijking met Indische duinen gaat er van
Familieziek veel rust uit; in de vorm, de
inhoud en de stijl.
'In Indische duinen openbaart een
kwaadaardige man van middelbare
leeftijd de familiegeheimen. In
Familieziek heb ik op een lichte, lyri
sche toon het verhaal willen vertellen
van de vader. De invalshoek is eenvou
dig anders. Het idee dat de vader gek
wordt, is in de loop van het schrijfpro
ces ontstaan. Omdat we in de familie
inmiddels moeten toegeven dat hij
gewoon stapelgek was. Ja, hij was zo
vreemd dat ik hem als kind eigenlijk al
ontgroeide. Vooral mijn middelste zus
keek met een zeker spot en neerbui
gendheid naar mijn dwaze vader. Daar
bewonderde ik haar wel om. Ik vond
hem natuurlijk ook dwaas, maar ik was
te jong om dat te beseffen.
Ik keek tegen hem op en hield toch
van hem. Maar Familieziek, zeg ik met
nadruk, is de waarheid in het alge
meen en de leugen in het bijzonder,
zoals Multatuli geloof ik al zei.
Autobiofictie. Ik herinner me de
wonderlijkste details. Mijn geheugen
kun je vergelijken met een oude foto
grafische plaat die alle gebeurtenissen
als het ware heel stil heeft opgezogen
en vastgelegd. Alles tot in detail.
Maar wanneer ik schrijf, gaat mijn
fantasie met mijn herinneringen op
de loop. Het resultaat komt op een
vreemde manier toch weer dichtbij
de waarheid uit. Ik schrijf een nieuw
soort geschiedenis, waarin ik mijn
eigen geschiedenis kwijt kan.
Eigenlijk is het niet leuk het allemaal
uit te leggen, want ik wil dat de lezer
alles gelooft!'
Als we de boulevard weer onder de voe
ten voelen, is het tijd om afscheid te
nemen. Het begint donker te worden.
'Waarom heb ik me toch zo afgezon
derd om te gaan schrijven?', vraagt
Adriaan zich nog hardop af.
'Waarschijnlijk omdat ik eenzaam
was. Maar ik denk ook wel eens dat
eenzaamheid een karaktertrek van
me is. Het gaat er niet alleen om dat
ik me bij ons thuis op verschillende
manieren buitengesloten voelde. Ik
heb de eenzaamheid ook altijd zelf
opgezocht. Als ik schrijf, ben ik
gelukkig. In de wereld van de litera
tuur voel ik me meer thuis dan daar
buiten.'
Familieziek
Een roman in taferelen
Door Adriaan van Dis
Augustus: 208 pag. (gebonden)
ISBN 90 457 0041 7
Prijs: 18,50
De Indische boeken
Nathan Sid, Indische duinen en
Op oorlogspad in Japan
Door Adriaan van Dis
Meulenhoff: 443 pag. (gebonden)
ISBN 90 290 7231 8
Prijs: 25,00
47 ste jaargang - nummer 6 - december 2002
29
