Medische opleidingen voor
In de tijd dat er nog niet eens
lager onderwijs voor de
inheemse bevolking was
geregeld, richtte het gouver
nement in Batavia omstreeks
1850 twee medische opleidin
gen voor de inheemse bevol
king op. Een
vroedvrouwenschool voor
meisjes en de dokter Djawa-
school voor jongens. De dok
ter Djawa-opleiding was
succesvol en groeide uit tot
de medische faculteit van de
universiteit in Jakarta. De
vroedvrouwenopleiding ver
ging het minder voorspoedig.
Een korte geschiedenis van
de eerste vroedvrouwen
school in Nederlands-lndië.
door Liesbeth Hesselink
De vroedvrouwenschool werd opge
richt om een eind te maken aan de
bevallingspraktijken van doekoens, de
traditionele medicijnvrouwen. De
officieren van gezondheid wisten
hierover gruwelijke, bloederige verha
len te vertellen. Op zich is dit wel te
verklaren, want zij zagen nooit een
normale bevalling in de desa's.
Inheemse vrouwen werden bij hun
bevalling bijgestaan door een doe
koen. Alleen in noodgevallen werd de
hulp ingeroepen van de plaatselijke
officier van gezondheid, maar vaak
was het dan al te laat. Het was onder
de inheemse bevolking namelijk de
gewoonte om de navelstreng pas na
de geboorte van de placenta door te
snijden. Zolang de placenta er nog
niet was, deed men niets aan moeder
of kind. Ook al betekende dit dat bei
den, verbonden door de navelstreng,
1 a 2 etmalen of langer in het bloed
van de bevalling moesten blijven lig
gen.
De officieren van gezondheid zagen
dus uitsluitend problematische
verlossingen, waarbij de moeder, het
kind of beiden meestal overleden.
Natuurlijk waren die officieren van
gezondheid ervan overtuigd dat, als
zij met hun westerse opleiding eerder
aan het kraambed waren geroepen,
veel ellende voorkomen had kunnen
worden en vele levens gered.
Deze horror-stories zullen ongetwij
feld tientallen jaren lang verteld zijn.
Al onder gouverneur-generaal
Daendels (1808-1811) bestond het
plan om verloskundig onderwijs te
geven aan inlandse vrouwen, opdat
de onkundige doekoens vervangen
konden worden.
Doordrammer
Pas omstreeks 1850 was het tij gun
stig. Willem Bosch, de toenmalige
chef van de geneeskundige dienst in
Nederlandsch-Indië, was een bevlo
gen man die zich de noden van de
inheemse bevolking aantrok. In een
brief aan de regering motiveerde hij
de oprichting van een vroedvrouwen
school als volgt: 'Men moet de mis
handelingen, waaraan zij onderworpen
zijn, hebben gezien, om te kunnen
beseffen, welk nadeel daardoor aan de
populatie wordt toegebracht, om te kun
nen gevoelen, wat de beklagenswaardige
vrouw daaronder lijdt. Zonder deze
mishandelenden bijstand, zou de welda
dige natuur, niet in hare poging geweld
dadig verhinderd wordende, op eene
ligtere, gemakkelijkere en oneindig
voordeeligere wijze tot stand brengen,
hetgeen haar nu zoo ruw en ongeoor
loofd wordt afgedwongen, waaronder
zoo menige vrouw en kind bezwijkt of
voor de verdere propagatie [voortplan
ting] verloren raakt, waarom de meer
verlichte inlander, zooals elders is
bekend gesteld, de hulp onzer verlos
kundigen inroept. De massa der bevol
king heeft hierin echter geen keuze,
maar moet zich aan die ruwe behande
ling onderwerpen.' Bosch was een
doortastend man én een doordram
mer, die uiteindelijk de steun van de
gouverneur-generaal voor zijn plan
nen kreeg.
Dansmeiden
De school werd in 1850 in Batavia
gevestigd op het terrein van het mili
tair hospitaal. In Batavia waren van
oudsher twee stadsvroedvrouwen om
de (Indo-)Europese vrouwen te
38
moessOn
Vroedvrouwen
